یکی از شایع ترین بیماری در نوزادان یرقان یا همان زردی است.
که از هر ۵ نوزاد در سه نفر (درصد شیوع ۶۰ درصد) مشاهده میشود.
این بیماری بر اثر بیش از حد بودن مقدار بیلی روبین در خون ایجاد میشود.
یرقان معمولاً در ۵ روز نخست پس از تولد ایجاد می گردد. اغلب نوزادان در ۵ روز اول زندگی شان زردی خفیف دارند و پس از گذشت این مدت زمان، بهبود می‌یابند اما نوزادانی که سطح بیلی روبین بالا و زردی شدید دارند، باید تحت نظر پزشک قرار گرفته و معالجه شوند.
زردی شدید میتواند خطرناک بوده و اگر درمان نشود، احتمال ایجاد مشکلات مغزی کرنیکتروس (Kernicterus) و یا حتی عوارض و بیماری‌های مادام العمر دارد.
پرستار کودک در تمام دوره درمان مراقبت های لازم، نظیر پایش علائم، توجه به تغذیه نوزاد و علائم کم آبی (دهیدراتاسیون) را انجام داده و در عین حال نکات لازم و مورد نیاز در خصوص زردی را به والدین نوزاد آموزش می دهد.
چند نوع زردی در کودکان وجود دارد؟
۱- زردی فیزیولوژیک
علت بروز زردی فیزیولوژیک، کبد کودکان است که قادر به دفع بیلی روبین (ماده شیمیایی زرد رنگ مایل به سبز تولید شده بر اثر تخریب گلبول‌های قرمز خون) اضافی نیست.
لازم است بدانید: هر چه سطح بیلی روبین بالاتر رود، زردی از طرف سر به قسمت های پایین بدن سرایت کند، میتواند به سمت گردن و سپس قفسه سینه پیش رود و در موارد شدیدتر به دست و پا برسد.
نکته مهم: بیلی روبین در زردی فیزیولوژیک می تواند به سیستم اعصاب مرکزی در حال تکامل نوزاد آسیب بزند.
بیشتر خانواده ها در هنگام ترخیص از بیمارستان، نوزادشان درجاتی از این نوع زردی را دارد؛ این خانواده ها می توانند با استفاده از خدمات پرستاری در منزل، مراقبت های مورد نیاز نوزادشان را مطابق اصول علمی و پزشکی در منزل ادامه دهند.
۲- زردی ناشی از شیر مادر
با از بین رفتن زردی فیزیولوژیک در نوزادان، زردی ناشی از شیر مادر همچنان فرزند تازه متولد شده وجود داشته که در نوزادان سالم، کامل و شیرخوار این زردی نیز دیده میشود. علت شناخته شده‌ای برای زردی ناشی از شیر مادر وجود ندارد. زردی شیر مادر ارثی می باشد اما بدان معنا نیست که در این نوع از زردی نوزاد، شیردهی می بایست متوقف شود و شیر مادر دارای مشکل است.
طول دوره زردی شیر مادر، ۳ تا ۱۲ هفته پس از تولد است. با تغذیه خوب کودک و نظارت بر سطح بیلی روبین نوزاد به ندرت عوارض جدی پیش می آید.
۳- زردی شیردهی
زردی شیردهی با زردی ناشی از شیر مادر متفاوت است.
زردی ناشی از شیردهی در صورتیکه یک نوزاد شروع خوبی در تغذیه با شیر مادر نداشته، به خوبی پستان را نگیرد یا جایگزین‌های دیگری مکمل شده و منجر به اختلال در شیردهی شده، رخ می دهد.
رفع زردی شیردهی: با افزایش شیردهی و کمک مشاور شیردهی (برای اطمینان از مصرف مقدار کافی شیر در نوزاد)،اغلب خودش رفع میشود.
درمان زردی نوزاد:
درمان زردی براساس میزان بیلی روبین است ؛اگر عدد بیلی روبین زیر ۲۰ میلی گرم باشد از روش های زیر استفاده میشود.
۱- افزایش شیردهی به ۸ تا ۱۲ بار در طول روز به نوزاد دارای زردی.این کار باعث تخلیه بیلی روبین با افزایش شیردهی که منجر به افزایش حرکت روده است میشود.
۲. وقفه تغذیه با شیر مادر به ندرت یک درمان مؤثر برای زردی نوزاد شیرخوار است. اگر سطح بیلی روبین نوزاد به ۲۰ میلی گرم یا بالاتر برسد توصیه‌ی متوقف کردن شیردهی به مدت ۲۴ ساعت ممکن است همراه با فوتوگرافی انجام شود. این توقف کوتاه مدت بسیار قابل توجه میتواند سطح بیلی روبین را کاهش دهد. پس از ۲۴ ساعت، مادر میتواند مجدد شیردهی را شروع کند. بهترین راه برای جلوگیری از هرگونه مشکل در رابطه شیردهی، استفاده از کمک شیردهی برای ارائه مکمل و پمپ کردن در طول این دوره‌ی ۲۴ ساعته خواهد بود.
۳- نور مخصوص مورد استفاده در فتوتراپی، بیلی روبین را تغییر شکل میدهد و به تنظیم بهتر آن توسط کودک کمک می کند. درمان مطمئن و کم خطر با عوارض به ندرت فتوتراپی، برای مصون ماندن چشم ها از نور فتوتراپی برای نوزادان زودرس از چشم بندهای مخصوص استفاده میشود. “از این روش برای نوزادانی که غلظت سرم بیلی‌روبین آنها بیش از ۱۴ میلی‌گرم در دسی لیتر و کمتر از ۱۸ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد استفاده می شود.”
۴- تعویض خون نوزادان دارای زردی:
در این روش کل خون نوزاد با دو برابر حجمش از خون مادر تعویض می‌گردد. در این روش از راه ورید نافی به ازای هر کیلوگرم وزن نوزاد، ۷۵ تا ۱۷۰ میلی‌لیتر از خون مادر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زمان انجام تعویض خون نباید فوتوتراپی را قطع نمود و به صورت روتین نباید کلسیم وریدی داد، مگر اینکه نیاز به کلسیم به صورت مستقل ثابت شود.
