دستگاه تنفسی از مجاری هوائی و ریه ها تشکیل شده است. در بیماری آسم مجاری هوائی به هنگام تماس با مواد تحریک کننده یا آلرژی زا دچار تغییراتی می شوند که این تغییرات باعث بروز علائم آسم می شود. این تغییرات عبارتند از:
۱ -پاسخ بیش از حد نسبت به یک ماده تحریک کننده
۲ -التهاب مجاری هوائی
در حالت طبیعی عظلات مجاری هوائی به دنبال تماس با مواد تحریک کننده منقبض می شوند و مجاری تنگی می شوند ولی این تنگی به زودی رفع می شوند اما در آسم این پاسخ شدید می باشد و براحتی برطرف نمی شود. هم چنین در این شرایط مخاط مجاری هوائی دچار التهاب می شوند و خلط زیادی را ترشح می کنند. مجموعه این تغییرات باعث بروز علائم آسم می شود.
علائم آسم
شدت علائم آسم در افراد مختلف، از یک تنگی نفس گاه گاهی و ملایم تا خس خس مداوم علیرغم دریافت دارو متفاوت می باشد. بیشترافرادی که آسم دارند دوره های حمله آسم و دوره های کاملا بدون علامت را تجربه می کنند. حمالت آسم ممکن است چند دقیقه تا چند روزطول بکشد و در مواردی نادری منجر به وضعیت های خطرناک می شود که یک اورژانس پزشکی است.
۱.خس خس که ویژه گی های زیر را دارد :
اغلب ناگهانی شروع می شود.
بصورت یک حمله می باشد.
در شب یا اوایل صبح بدتر می شود.
با هوای سرد و ورزش بدتر می شود.
رفلاکس غذا باعث تشدید علائم می شود (رفلاکس به برگشت غذا از معده به مری گفته می شود به دلیل ضعف اسفنکتر
مری است(.
خود به خود خوب می شود.
استفاده از داروهای گشاد کننده مجاری مثل اسپری سالبوتامول باعث بهبود علائم می شود.
۲. سرفه که همراه با خلط یا بدون خلط می باشد. در بعضی افراد سرفه بدون خلط اولین علامت آسم می باشد.
۳. تنگی نفس که با ورزش یا فعالیت بدتر می شود.
۴. کشیده شدن عضلات بین دنده ای به طرف داخل به هنگام نفس کشیدن
۵. گرفتگی عضلات گردن
علائم خطرناک تر عبارتند از:
• تنگی نفس شدید
• آبی شدن رنگ صورت و لب ها
• اضطراب شدید به علت تنگی نفس
• تند شدن ضربان قلب
• تعریق
• کاهش سطح هوشیاری، مثل خواب آلودگی یا گیجی
در صورت بروز این دسته از علائم باید سریعاً به یک مرکز درمانی مجهز مراجعه کنید.
چندین عامل مشترک که در بروز آسم نقش دارند :
• ابتلا به عفونت تنفسی
• مصرف بعضی مواد غذایی
• تغییرات هورمونی در زنان
• مواد آلرژی زا؛
شایع ترین مواد آلرژی زا عبارتند از:
– حشرات خانگی
– موی حیوانات
– گرده گیاهان
– کپک
– قارچ
– سوخت های فسیلی مثل نفت و گاز
– ذرات عطر
– دود تنباکو
• مصرف بعضی از داروها مثل آسپرین، استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل بروفن و مفنامیک اسید
• ورزش و فعالیت؛ در این مورد ورزش عامل شروع سرفه، خس خس و تنگی نفس می باشد این شرایط بیشتر در نوجوانان و کودکان و به هنگام ورزش در هوای سرد و خشک بروز می کند.
• استرس
• رفلاکس غذا
پیش آگهی
آسم یک بیماری مزمن است و عالج قطعی ندارد اما معمولا بیشتر مبتلایان دوره های کاملا بدون علامت طولانی دارند.پیش آگهی این بیماری بستگی به شدت آن دارد که به صورت زیر می باشد:
۱. در موارد ملایم، آسم بهبود می یابد و برای مدت زماع زیادی فرد بدون علامت باقی خواهد ماند.
۲. در موارد شدید، بهبودی علائم بستگی به رعایت یک رژیم درمانی موثر و درجه انسداد راههای هوائی دارد.
۳.در ده درصد موارد شدید؛ علیرغم رعایت رژیم درمانی، راههای هوائی دچار تغییرات غیرقابل برگشت خواهند شد و علائم بهبودپیدا نخواهند کرد.
چند نکته:
در صورت استعمال دخانیات احتمال بهبودی کمتر و بروز عوارض بیشتر خواهد بود.
افرادی که آسم شغلی دارند ممکن است تا سال ها بعد از ترک محیط شغلی خود هنوز آسم داشته باشند اما اغلب بعد از چند سال کاملا بهبود خواهند یافت.
عوارض آسم
۱. عوارض روانی؛ افرادی که آسم دارند، غالبا از بروز حمله واهمه دارند که این ترس می تواند روی کیفیت زندگی آنها تاثیر نامطلوب بگذارد.
۲. بی خوابی از عوارض شایع آسم است. نتایج مطالعات نشان می دهند که ۸۰ تا ۹۳ درصد افرادی که آسم دارند ا ز بدخوابیشکایت دارند و اغلب در خواب خرخر می کنند.
۳. بوجود آمدن عوارض و صدمات یرقابل برگشت در راههای هوائی
تشخیص
تشخیص براساس بروز علائم بدنبال مواجهه با عوامل تشدید کننده مثل فصل بهار یا پاییز، ورزش، عفونت تنفسی، هوای سرد و مواد آلرژی زا در محیط کار و همچنین وجود تاریخچه فامیلی از آلرژی و تب یونجه می باشد.
پزشک ممکن است جهت تشخیص بهتر از آزمایش های تشخیصی مثل عکس ساده قفسه سینه، سی تی اسکن قفسه سینه و تست عملکرد ریوی Test Function Pulmonary استفاده کند.
