بیماری تنفسی ناشی از ویروس کرونا ۲۰۱۹ یا همان بیماری کووید-۱۹ (COVID-19) بسیار مسری است و به طور عمده باعث ایجاد ضایعات التهابی در ریه می‌شود. رادیولوژی برای تشخیص کرونا یکی از بهترین روش های تشخیصی و تعیین کننده میزان درگیری ریه می باشد. همچنین می‌تواند باعث ایجاد آسیب به روده و کبد شود.
داده‌های اپیدمیولوژیکی نشان می‌دهند که انتقال فردبه‌فرد، راه اصلی شیوع این بیماری است و گسترش سریع ویروس کرونا چالش‌های پیچیده‌ای را برای سلامت عمومی جهان به وجود آورده است. در حال حاضر تشخیص به‌موقع، قرنطینه و درمان مناسب، مؤثرترین راه پیشگیری و کنترل آن است.
روش گلد استاندارد فعلی برای تشخیص کووید-۱۹ شناسایی اسیدهای نوکلئیک ویروس کرونا به کمک آزمایش RT-PCR است. اما تصویربرداری از ریه (رادیوگرافی و سی‌تی‌اسکن) نقش مهمی در تشخیص ضایعات ریه، دسته‌بندی و تعیین مرحله بیماری، ارزیابی استراتژی‌های درمانی و تمایز میان عفونت‌های مختلط دارد.
روش‌های تشخیص کرونا ۱.RT-PCR
آزمایش قطعی برای شناسایی ویروس کرونا جدید (SARS-CoV-2)، با نام اختصاری RT-PCR یا آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز رونوشت‌برداری معکوس است. اعتقاد بر این است که این آزمایش بسیار اختصاصی است و طبق متاآنالیزها میزان حساسیت آن برابر با ۸۹٪ است. بنابراین احتمال بروز منفی کاذب در آن وجود دارد. در این آزمایش به کمک یک سوآپ از ته حلق و یا حفره بینی فرد نمونه‌برداری می‌شود و سپس به کمک کیت آزمایشگاهی و دستگاه RT-PCR برای شناسایی اسیدهای نوکلئیک ویروس کرونا اقدام می‌شود.
۲.تست‌های سرولوژیک
تست‌های سرولوژیک ممکن است نقش مهمی در تشخیص داشته باشند، به خصوص هنگامی که آزمایش RT-PCR در افرادی که مظنون به کووید-۱۹ هستند، منفی باشد. اما هنوز نقش آنها برای شناسایی آنتی‌بادی در سرم فرد، برای بررسی موارد فعلی و قبلی کووید-۱۹ بحث‌برانگیز است.
مواردی که در نمونه خون فرد مشکوک به کرونا مشاهده می‌شود شامل موارد زیر است:
• لنفوپنی (کاهش تعداد لنفوسيت‌هاي خون)
• ترومبوسیتوز (افزایش تعداد پلاکت‌های خون)
• افزایش زمان پروترومبین (PT)
• افزایش لاکتات دهیدروژناز
سایر ناهنجاری‌هایی که معمولاً شناسایی می‌شوند عبارتند از:
• افزایش خفیف نشانگرهای التهابی (CRP و ESR)
• D-dimer بالا
• افزایش خفیف آمیلاز سرمی
• افزایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
• افزایش خفیف بیلی‌روبین
• اما معمولا میزان آلکالین فسفاتاز (ALP) و گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) نرمال است.
۳.تصویربرداری از ریه
تصویربرداری از ریه در قالب رادیوگرافی و سی‌تی‌اسکن به عنوان یک ابزار تشخیصی/ غربالگری کمکی کووید-۱۹ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در بیماری‌های تنفسی مانند کووید-۱۹ اصلی‌ترین عضو مبتلا ریه‌ها هستند و اصولا یکی از راه‌های تشخیصی میزان ضایعه شکل‌گرفته، تصویربرداری از ریه است. تصویربرداری از ریه به روش‌های مختلفی مانند تصویربرداری با اشعه ایکس یا رادیوگرافی، اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی‌اسکن (CT scan)، برونکوسکوپی، برش‌نگاری با گسیل پوزیترون یا پِت اسکن (PET scan) و تصویربرداری با تشدید مغناطیسی یا ام‌آرآی (MRI)؛ انجام می‌شود. در ادامه به جزئیات دو روش رادیوگرافی و سی‌تی‌اسکن ریه که انجام آنها در حال حاضر برای تشخیص و تعیین وضعیت بیماران مبتلا به کووید-۱۹ متداول است، اشاره شده است.
سی‌تی‌اسکن ریه
در روش تصویربرداری سی‌تی‌اسکن نیز از پرتوهای ایکس استفاده می‌شود، اما با افزودن فن‌آوری کامپیوتری می‌توان تصاویر دقیقی از ریه تهیه کرد. در حال حاضر با ظهور اسکن توموگرافی کامپیوتری با وضوح بالا (HRCT) دقت تصاویر بسیار افزایش یافته است.
رادیوگرافی ریه
رادیوگرافی ریه یا به باورعموم رادیولوژی ریه یک نوع روش تصویربرداری است که در این روش اشعه ایکس به کار رفته در قفسه سینه برای تهیه تصویر از ریه‌ها و محیط اطراف آن استفاده می‌شود. این روش می‌تواند ناهنجاری‌ها، مانند گره‌های لنفاوی ملتهب (یا بزرگ‌شده) یا وجود گرانولوم را آشکار کند. به آن تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray imaging) یا پرتونگاری نیز گفته می‌شود.
رادیولوژی برای تشخیص کرونا
انجام رادیولوژی ریه در تشخیص ضایعات ریه ناشی از ویروس کرونا ۲۰۱۹ و ارزیابی اندازه، تراکم و تکامل آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است. رادیوگرافی ریه مناسب و سریع است و ضرورت انجام آن در تشخیص سایر بیماری‌های ناشی از ویروس کرونا مانند سندرم حاد تنفسی حاد (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) اثبات شده است.
بااین‌حال، حساسیت و اختصاصیت آن برای بیماران نوع خفیف نسبتاً کم است. به‌همین‌دلیل، برای روند تشخیص بیماران قرار‌گرفته در مرحله اولیه بیماری کووید-۱۹ توصیه نمی‌شود. اما سی‌تی‌اسکن ریه می‌تواند تقریباً همه ناهنجاری‌ها از جمله ضایعات اگزوداتیو زودرس را نشان دهد. سی‌تی‌اسکن در حال حاضر با ارزش‌ترین ابزار تصویربرداری برای تشخیص بالینی بیماران قرار‌گرفته در مرحله اولیه کووید-۱۹ است؛ به‌خصوص در اوایل دوره پاندمی که کیت‌های آزمایش PCR به اندازه کافی وجود نداشتند.
وجود سایه‌های کوچک و لکه‌دار متعدد و تغییرات بینابینی در ناحیه تحتانی ریه‌ها، ویژگی‌های شایع در تصاویر رادیولوژی ریه بیشتر بیماران کووید-۱۹ است. با پیشرفت بیماری، این سایه‌ها ممکن است به صورت توزیع لکه‌دار ظاهر شوند. در انواع شدید کووید-۱۹، تحریک چندکانونی یا پراکنده در هر دو ریه به‌عنوان “ریه سفید” دیده می‌شود.
