مقصود از شيمي درماني، درمان بيماري از طريق بکار بردن داروهاي گوناگون است. ودر معناي خاص آن كه امروزه بکار برده ميشود. هدف درمان دارويي تومورهاي گوناگون ( يا به اصطلاح سرطان ) است.
استفاده از داروهاي ضد سرطان يا شيمي درماني يکي از چند راه درمان اين گونه تومورها است و مي توان آن را با روشهاي ديگري مثل جراحي و پرتو درماني توام كرد. شيمي درماني در معالجه تومورها بسيار موثر بوده و امروزه با كشف داروهاي جديد ضد تومور اين تاثير رو به افزايش است.
سلول هاي طبيعي به صورتي كنترل شده رشد مي كنند و مي ميرند.هنگامي كه سرطان رخ مي دهد سلولهايي در بدن كه طبيعي نيستند به تقسيم ادامه داده و سلولهاي بيشتري را بدون كنترل ايجاد مي كنند.
شيمي درماني درمان دارويي سرطان است كه مي تواند سلولهاي سرطاني را تخريب نمايد. شيمي درماني به وسيله گردش خون به سلول هاي غير طبيعي رسيده ، به آنها حمله كرده و آنها را متالشي مي كنند. داروهاي شيمی درمانی سلول هاي غير طبيعی را با متوقف كردن رشد و تقسيم از بين ميبرند.
گاهي اوقات سلول هاي سالم نيز آسيب مي بينند مخصوصاً آنهايي كه سريعتر تقسيم مي شوند. صدمه به سلول هاي سالم علت بروز عوارض جانبي درمان است .اين سلول ها معمولا بعد از شيمي درماني ترميم مي شوند . قبل از شروع شيمي درماني ، اغلب افراد نگران عوارض جانبي اين داروها هستند .
شيمي درماني مي تواند در مکانهاي مختلف داده شود:
در خانه، در مطب پزشك، كلينيك يا بخش سرپايي . اغلب بيماران درمان خود را بصورت سرپايي مي گيرند و بستري نمي شوند گاهي اوقات بيماري كه شيمي درماني براي وي شروع مي شود، ممکن است براي مدت كوتاهي به دليل مشاهده دقيق اثر داروها و هر گونه نياز به تغييرات الزم ،در بيمارستان بستري شود.
عوارض جانبي شايع شيمي درماني عبارتند از :
• تهوع
• استفراغ
• يبوست
• اسهال
• زخم دهان
• ابتلا به عفونت
• خونريزي
• كم خوني
• ريزش مو
• خستگي
• افزايش احتمال ايجاد خونمردگي
• عوارض پوستي
• بی اشتهایی
• مشکلات بارداری و باروری
بي شك عوارض جانبي چيزهاي چندان خوشايندي نيستند اما اگر آنها را دريك كفه ترازو بگذاريد و بهبودتان را دركفه ديگر،آن وقت مي بينيد كه به تحملش مي ارزد.
در طول درمان كم كم از پاره اي عوارض جانبي كاسته مي شود و اين حاصل سازگاري بدنتان با داروست.
اين نکات را همواره به خاطر داشته باشيـــد . يك بيمار تحت درمان با داروهاي شيمي درماني همه عوارض فوق را تجربه نميکند ، برخي افراد فقط دچار عوارض جانبي بسيار مختصـــري ميشوند . شدت عوارض در افراد مختلف متفاوت است .
با پزشك و پرستار در مورد اينکه احتمال ابتلا به كدام عوارض در شما بيشتر است صحبت كنيد . اغلب پزشك شما داروهايي را تجويز ميکند كه قبل از بروز عوارض از ايجاد آنها پيشگيري كنــد . اگر چه اين عوارض ناخوشانيد اما گذرا هستند و توجه كنيد كه اين داروها ميتوانند موجب درمان بيماري شما شوند .
در درمان با داروهاي شيمي درماني به پزشك و پرستار خود اعتماد كامل داشته باشيد و داروهاي مربوطه را صحيح و كامل مصرف نماييد كه در بهبودي شما تاثير چشمگير خواهد داشت.
عوارضي مانند ريزش مو و احساس خستگي معمولا در هفته هاي اول دوره درمان آغاز مي شود و تا آخر آن ادامه دارد. بعضي ديگر مثل تهوع و استفراغ معمولا يکي دو ساعت پس از تزريق شروع مي شود و حداكثر تا ۴۸ ساعت بعد ادامه پيدا مي كند.
وظیفه شیمی درمانی برای بیمار:
• تقسیم سلولی را معیوب کنند یا از آن جلوگیری کنند. این کاری است که داروهایی با سمیت سلولی انجام می‌دهند.
• منبع غذای سلول را هدف قرار دهند و اجازه ندهند هورمون‌ها و آنزیم‌های لازم به سلول سرطانی برسد.
• سلول‌های سرطانی را ترغیب به خودکشی کنند. در اصطلاح پزشکی به این امر خزان یاخته‌ای می‌گویند.
• جلوگیری از تشکیل و رشد مویرگ‌های تازه که وظیفه‌ی خون‌رسانی به غده‌ی سرطانی را به عهده دارند. البته تاثیرگذاری این روش در سال‌های اخیر مورد تردید قرار گرفته است.
شیمی درمانی چقدر طول می‌کشد؟
برای نتایج بهتر، بیمار باید طی یک دورۀ معین به صورت منظم داروهای شیمی درمانی را مصرف کند. مدت‌زمان این دوره توسط آنکولوژیست یا متخصص سرطان تعیین می‌شود.
یک برنامۀ خاص طراحی می‌شود که تعیین می‌کند جلسات شیمی درمانی چه زمانی باید انجام شده و چه مدت طول بکشند.
بسته به نوع و میزان پیشرفت بیماری، دوره‌ی درمان ممکن است از یک دوز در یک روز شروع شده و تا چند هفته هم ادامه پیدا کند.
بیمارانی که به بیش از یک جلسه شیمی درمانی نیاز دارند، باید یک دوره‌ی استراحت را پشت سر گذاشته تا بدن‌شان فرصت بهبود داشته باشد.
ممکن است یک جلسه‌ی درمان انجام شده و یک هفته استراحت داده شود، سپس جلسه‌ی بعدی درمان و به دنبال آن سه هفته استراحت باشد و این روند ادامه پیدا کند. این برنامه ممکن است چندین بار تکرار شود.
در طی جلسات درمان ممکن است یک مشاور یا روان‌شناس حضور داشته باشد که به بیمار کمک کنند با مشکلات ذهنی و عاطفی شیمی درمانی بهتر کنار بیاید.
بیمار دارو را چگونه دریافت می‌کند؟
با توجه به نوع سرطان، بیمار ممکن است میزان داروی تعیین شده را به صورت خوراکی دریافت کند یا دارو در رگ یا قسمت دیگری از بدن او تزریق شود.
۱. دریافت خوراکی دارو
اگر سطح سلامتی بیمار اجازه دهد، دارو می‌تواند در خانه خورده شود. در هر حال او باید به صورت منظم به بیمارستان مراجعه کند تا سطح سلامتی خود و اثربخشی دارو را بررسی کند. داروی خوراکی ممکن است به صورت قرص، کپسول یا شربت باشد.
دارو باید دقیقا در زمان تعیین‌شده مصرف شود. اگر بیمار به هر دلیل نتواند دارو را رأس آن زمان بخورد باید به سرعت با گروه درمانی خود تماس بگیرد.
