بهترین علایم و نشانه های حیات و زندگی (vital signs (VS علایم حیاتی یا انسان بوده و توسط این معیارها می توان زندگی و مرگ یک انسان را ، اعلام نمود .عمده ترین مقیاس های بررسی مرتبط با سلامتی درجه حرارت تنفس و اشباع اکسیژنی می باشند .این مقیاس ها ، فشارخون ،نبض اعصاب و غدد ، تنفس ،نشانه اثربخشی عملکرد سیستم های گردش خون علایم حیاتی نامیده می شوند. امروزه ،اندوکرین است که به دلیل اهمیت درد به عنوان پنجمین علامت حیاتی خوانده می شود تا از غربالگری منظم و کنترل صحیح آن اطمینان حاصل شود.
عوامل بسیاری مانند درجه حرارت محیط، فعالیت جسمی و تأثیرات بیماری شده و ممکن است نشانه نیاز فرد به دریافت VSمی توانند موجب تغییر اقدامات پزشکی یا پرستاری باشند .
علایم حیاتی عبارتند از :
درجه هوشیاری ـ نبض ـ تنفس ـ فشارخون ـ درجه حرارت بدن ـ رنگ پوست ـ قطرمردمک چشم
۱. درجه هوشیاری : مصدوم رابا تکان دادن ملایم نشانه های مصدوم وصدا کردن اوبررسی کنید مراقب باشید که درموقع تکان دادن نشانه های مصدوم سروگردن او تکان نخورد ممکن است شکستگی گردن داشته باشد.
۲. تنفس :عملی است که درآن اکسیژن جذب ودی اکسیدکربن دفع هوایی که ما با استنشاق می کنیم معمولاً ۲۱ درصد اکسیژن و ۷۸% نیتروژن دارد ویک درصد هم گازهای متفرقه دارد.
بنابراین کاراصلی دستگاه تنفس تبادل گازاست. از۲۱درصد اکسیژن ۵ درصد جذب می شود و ۱۶ درصد دفع می گردد.
• تعداد تنفس دردقیقه
نوزادان بین زمان تولد تا یک ماه ۶۰ ـ ۳۰
کودکان بین یک ماه تا ۱۲ سال ۴۰ ـ ۱۵
بزرگسالان (بالای ۱۲ سال ) ۲۰ ـ ۱۴
۳. نبض : موج حاصل ازجریان خون (شریان و سرخرگ ) را نبض می گویند. محل های نبض گردنی یا کاروتید قسمت داخل ران (شریانی رانی ) داخل بازو مچ دست
رایج ترین محل لمس نبض دربزرگسالان رادیال (مچ دست ) درنوزادان براکیال (داخل آرنج )
نکته : مطمئن ترین محل نبض شریان کاروتید (گردنی ) است.
عوامل موثردرنبض : سن بیمارهای مختلف رو وضعیت جسمانی و روحی وروانی حالات هیجانی وتب ـ موقعیت بدن یعنی تعداد نبض درزمان خوابیده کمتر از ایستاده می باشد ـ داروها باعث افزایش یا کاهش تعداد نبض می شوند.
تعداد نبض دردقیقه
افراد بالغ ۸۰ ـ ۶۰ کودکان ۹۰ ـ ۷۰ نوزادان ۱۴۰ ـ ۱۲۰
۴. فشار-خون : فشاری که دراثربرخورد خون به دیواره رگها وارد می شود فشارخون گویند. فشارخون از دو جزء اساسی تشکیل می شود :
• فشارخون سیتولیک یا ماکزیمم : به حداکثرفشارایجاد شده ازطرف قلب بردیواره سرخرگها وارد می آمد گویند.
• فشارخون دیاسیتولیک یا مینیمم : به حداقل فشار ایجادشده ازطرف قلب به دیواره ی سرخرگها گویند.
نکته : فشارخون یکی ازاصلی ترین معیارها برای تشریع وضعیت خون رسانی و عملکرد قلب می باشد.
کاهش فشارخون می تواند یکی ازدلایل زیر باشد :
• ازدست رفتن حجم خون یا مایعات بدن
• اختلال درانقباضات قلبی
• کاهش توانایی بدن درانقباض عروق
۵. رنگ پوست : اولین موردی است که بلافاصله بعد ازرسیدن مصدوم به چشم می خورد وبه خصوص درافرادی که پوست روشن دارند وضعیت اکسیژن رسانی رابه خوبی منعکس می کند هرچند وضعیت اکسیژن رسانی درپوست افراد سیاه به راحتی قابل تشخیص نیست ولی می توان به وسیله معاینه رنگ غشاهای مخاطی ( درداخل دهان ـ قسمت داخلی پلک وبسترناخن ها) به آن پی برد.
۶. قطرمردمک چشم ها :درافراد سالم باهم برابرند وبستگی به میزان نورمحیط دارد با افزایش نورتنگ وبا کاهش نور گشاد میشود درسمومیت با مواد مخدرقطر مردمک چشم تنگ ودرضربه مغزی یکی کوچک ویکی بزرگ می شود دربررسی مردمک ها مردمک های گشاد درافرادی که ضربه مغزی با ستون دارند دیده می شود.
سه مورد مد نظرداشته باشید واکنش مردمک به نورقرینه بودن مردمکها وبررسی سایز مردمکها را ازنظرواکنش به نور بررسی نمایید تابانیدن چراغ قوه به یک چشم واکنش به نورمردمک تنگ می شود. مشاهده می کنید اگرچراغ قوه دراختیارنداشتید به وسیله یک دست چشم را بپوشانید وبه واکنش مردمک بعد ازبرداشتن دست توجه کنید عدم واکنش مردمک به نور می تواند به معنای مرگ ، اغما.
نکات مهم قبل از کنترل علائم حیاتی:
• پرستار باید به صورت تئوری و عملی جنبه های قانونی و حرفه ای، آناتومی و فیزیولوژی، پارامترهای طبیعی VS در سنین مختلف، روش بررسی و اندازه گیری در سنین مختلف و نحوه گزارش یافته های غیرطبیعی را آموزش دیده باشد.
• پرستار مراقب مددجو، مسئول اندازه گیری علائم حیاتی مددجو می باشد. حتی اگر توسط نیروی کمکی انجام گردد، مسئولیت تجزیه تحلیل، تفسیر و تصمیم گیری تدابیر پرستاری با پرستار است.
• وسایل و تجهیزات مورد استفاده باید سالم و براساس وضعیت و ویژگی های مددجو انتخاب شود.
• پرستار باید از محدوده VS مددجو آگاه باشد و آن را برای مقایسه با یافته های بعدی به کار برد.
• پرستار باید از تاریخچه پزشکی، درمان و داروهای تجویز شده برای مددجو و تأثیر آنها بر VS آگاه باشد
• پرستار باید عوامل محیطی و عاطفی مؤثر بر VS را کنترل نماید.
• علیرغم تعیین دفعات اندازه گیری VS توسط پزشک، پرستار با توجه به شرایط مسئول تصمیم گیری در مورد دفعات بررسی VS می باشد.
• مقادیر VS شاخصی برای تجویز دارو می باشد، لذا اگر در محدوده قابل قبول باشد، برخی از داروها را نباید تجویز نمود.
مرکز پرستاری و پزشکی شیراز درمان با پرسنل مجرب و آموزش دیده آماده اعزام پرسنل خود به منزل مددجویان جهت کنترل علائم حیاتی میباشند.
