انسولین هورمونی است که بطور طبیعی از پانکراس( لوزالمعده ) ترشح می شود. این هورمون در سوخت و ساز قندها و کنترل قند خون نقش مهمی را به عهده دارد. در دیابت ترشح انسولین دچار اختلال می شود و فرد به داروی انسولین نیاز پیدا می کند. بویژه در نوع اول آن که فرد باید برای همه عمر به خود انسولین تزریق کند. بنابراین این افراد باید روش دقیق و صحیح تزریق انسولین را بیاموزند. چهار دسته داروی انسولین در بازار وجود دارد که تفاوت آن ها در زمان شروع اثر زمان به اوج رسیدن اثر و مدت اثر دارو می باشد و شامل موارد زیر است:
۱. انسولین با اثر فوری مثل لیسپرو و آسپارات :
شروع اثر آن از ۵ تا ۱۵ دقیقه بعد از تزریق است و اثر آن بعد از یک تا یک و نیم ساعت به حداکثر خود می رسد و ۳ تا ۴ساعت اثر آن ادامه دارد. ۵ تا ۱۵ دقیقه بعد از تزریق حتما باید غذا مصرف شود.
۲. انسولین سریع الاثر مثل رکولار :
شروع اثر آن نیم تا یک ساعت بعد از تزریق است و اثر آن بعد از ۲ تا ۴ساعت به حداکثر می رسد و ۶ تا ۸ ساعت ادامه دارد.۲۰ تا ۳۰ دقیقه بعد ازتزریق آن باید غذا مصرف شود. معمولا همراه با نوع متوسط الاثرمثل ان پی اچ تجویز می شود.
۳. انسولین متوسط الاثر ان پی اچ
شروع اثر آن ۲ تا۴ ساعت است و اثر آن بعد از ۶ تا ۱۰ ساعت به حداکثر می رسد و۱۵ تا ۱۶ساعت اثر آن ادامه دارد.
۴. اخیرا یک نوع انسولین به نام گالرژین وارد بازار شده که ح داکثر اثر ندارد بنابراین احتمال بروز افت قند خون وجود ندارد. شروع اثر آن کمتر از ۱ساعت بعد از مصرف می باشد و تا ۲۴ساعت اثرآن ادامه دارد.
نکته:
باید دقت کنید که نزدیک به زمان های شروع و حداکثر اثر غذا خورده باشید.
افرادی که تحت درمان با انسولین هستند باید قند خون خود را چک و نتیجه آن را یادداشت کنند و به اطلاع مشاوره کلینیک دیابت یا پزشک برسانند. در ارتباط با تعداد دفعات چک قندخون در روز با مشاوره خود صحبت کنید.
سرنگ انسولین
مقدار انسولین بر اساس واحد می باشد. انسولین باید با سرنگ مخصوص تزریق شود. سرنگ های موجود در داروخانه ها به۱۰۰ قسمت تقسیم شده وهر۲ قسمت با یک خط جدا شده است. پرستار یا پزشک باید به شما نشان دهند که هر خط چند واحد می باشد. هم چنین شما باید مطمئن شوید که آن را به دقت یاد گرفته اید در غیر اینصورت واحد تزریق شده بیشتر یا کمتر از حد تجویز شده خواهد بود و در نتیجه باعث بروز افت خطرناک قندخون یا افزایش قند خون خواهد شد.
نکته :
در ارتباط با استفاده مکرر از سرنگ انسولین توافق نظروجود ندارد زیرا سرنگ های موجود در بازار یکبار مصرف می باشند اما از آنجائیکه احتمال بروز عفونت بدنبال استفاده مکرر از سرنگ بسیار کم است ؛ بعضی از پژوهشگران توصیه می کنند تا زمانیکه سرسوزن کند نشده باشد میتوان از یک سرنگ به طور مکرر استفاده کرد. در این شرایط بعد از هر بار مصرف باید پیستون سرنگ را چند بار جلو و عقب کرد تا انسولین باقی مانده خارج شود سپس سرنگ در یخچال نگهداری شود. در این رابطه با مشاورخود صحبت کنید.
شرایط نگهداری شیشه حاوی انسولین (ویال انسولین)
• ویال انسولین باید در یخچال نگه داری شود ام ویالی که در حالا مصرف است را می توان تا ۳۰ روز در دمای اتاق نگهداری کرد.
• ویال باز شده تا ۳ ماه در یخچال قابل نگهداری است.
• انسولین باید در دمای ۲ تا ۳۰ درجه سانتیگراد حفظ شود و از یخ زدگی محفاظت شود؛ در غیر این صورت اثر آن کاهش می یابد.
• از قرار دادن ویال انسولین در دمای بالا مثل اتومبیل در بسته و گرم و پشت شیشه اتومبیل خودداری کنید.
• ویال انسولین را نباید به شدت تکان داد.
• انسولین رگولار باید تا آخر مصرف یکدست و شفاف باشد.
• ویال انسولین ان پی اچ قبل از مصرف باید چند بار در دست چرخانده شود تا محتویات ویال بصورت یکنواخت درآید و گرم شود. دقت داشته باشید رنگ این نوع انسولین باید مات و شیری رنگ باشد.
کشیدن انسولین در سرنگ به مراحل زیر به ترتیب عمل کنید:
۱ -دست ها را با آب و صابون بشویید.
۲ -درپوش لاستیکی سر ویال انسولین را با پنبه الکل تمیز کنید و یک دقیقه فرصت دهید تا خشک شود.
۳ -درپوش سوزن را بردارید.
۴ -مساوی حجم انسولین تجویز شده هوا در سرنص بکشید و به درون ویال تزریق کنید.
۵ -سپس پیستون سرنگ را عقب بکشید تا دارو وارد سرنگ شود. اگر حباب هوا وجود داشت دارو را برگردانید و دوباره آن را بکشید. اگرهنوز هوا وجود داشت چند ضربه کوچک به سرنگ وارد کنید. سرنگ را از ویال خارج کنید و درپوش سوزن را بگذارید.
۶ -اگر قرار است انسولین از نوع سریع الاثر یعنی رگولار و متوسط الاثر یعنی ان پی اچ را با هم بکشید باید به ترتیب زیر عمل کنید:
• ابتدا هوا به درون ویال ان اپی اچ (انسولین شیری رنگ ) تزریق کنید. مراقب باشید سر سوزن با انسولین تماس پیدا نکند.
• سپس هوا به درون ویال رگولار (انسولین شفاف)تزریق کنید و واحد انسولین تجویز شده را بکشید.
• در مرحله آخر سوزن را وارد ویال ان اپی اچ کنید و میزان مورد نظر را بکشید.
• در صورت مخلوط کردن دو نوع انسولین باید محلول را طی ۵ تا۱۵ دقیقه تزریق کنید.
• دقت داشته باشید اگر مراحل فوق را رعایت نکنید انسولین رگولار خاصیت خود را از دست خواهد داد.
محل تزریق
انسولین در لایه چربی زیر پوست تزریق می گردد. محل تزریق شامل بازو شکم ران و سرین می باشد. محل های دقیق تزریق به ترتیب زیر می باشند :
• ۱.۳میانی پشت بازوها
• از دو طرف ناف ۵ سانتی متر فاصنه بگیرید؛ منطقه بین زیر آخرین دنده تا برجستگی جلوئی استخوان لگن
• قسمت جلوئی ران
• قسمت بالایی سرین
• اگر فرد بسیار لاغر یا پیر باشد شکم بهترین محل تزریق است.
• سرعت جذب انسولین در اندام های مختلف متفاوت می باشد و به ترتیب شامل: شکم بازو ران و سرین است. بنابراین شما باید انسولین را در یک عضو تزریق کنید؛ مثال فقط بازوها در صورتی که دو بار در روز تزریق می کنید صبح در یک عضو مثلا بازو و عصر در عضو دیگر مثلا شکم تزریق را انجام دهید.
• عضو را به مناطق مساوی تقسیم کنید و بین هر تزریق با تزریق بعدی ۵/۲-۵/۱ سانتی متر فاصله بگذارید و به صورت چرخشی از هر منطقه استفاده کنید.
• هر ۲ تا ۳ هفته می توانید مجدداٌ از همان منطقه استفاده کنید.
• تغییرات پوستی مثل جای زخم قرمزی جوش و غیره سرعت جذب را تغییر می دهد بنابراین باید از تزریق در این محل ها خودداری کنید.
• مراحل تزریق
۱ -قبل از تزریق دست ها را با آب و صابون باویید.
۲ -محل تزریق را از نظر وجود قرمزی درد و سفتی معاینه کنید. در صورت وجود این علائم از تزریق در این محل پرهیز کنید.
نکته: پوست نیاز به تمیز شدن ندارد اما اگر در محل آلوده مثل تفریح گاههای خارج از شهر به سر می برید بهتر است محل را با پنبه الکل تمیز کنید. استفاده از الکل باعث خشک شدن و حساس شدن پوست می گردد.
۳ -افرادی که وزن مناسب دارند باید پوست محل تزریق را بکشند یا توسط انگشتان شست و اشاره پوست را بطرف بالا بکشند تا یک چین پوستی ایجاد شود. افراد چاق باید چین پوستی بگیرند.
نکته: کشیدن پوست باعث می شود سوزن راحت تر وار د پوست شود.
۴ –سرنگ را مثل قلم در دست غالب بگیرید.
۵ -سرنگ را با زاویه ۴۵ تا ۹۰ درجه وارد پوست کنید. افراد چاق باید با زاویه ۹۰ درجه وارد کنند. (هر چه فرد چاق تر باشد زاویه تزریق باید بیشتر شود(.
۶ -سرسوزن را به سرعت وارد کنید. سپس چین پوستی را رها کنید.
نکته:تزریق در بافتی که فشرده شده باشد باعث تحریک فیبرهای عصبی و درد می شود.
۷ -با دست غیر غالب انتهای سوزن را بگیرید. تا سوزن جابجا نشود زیرا جابجایی باعث ایجاد درد خواهد شد.
۸ -دارو را به آرامی تزریق کنید.
۹ -سوزن را به آرامی خارج کنید و در صورت تمایل یک گاز خشک روی محل بگذارید.
• از ماساژ دادن محل تزریق پرهیز کنید.
نکته :
قبل از گرفتن دوش و حمام نباید انسولین را تزریق کنید زیرا سرعت جذب انسولین بالا می رود و خطر بروز افت قند خون وجود دارد.
انسولین از عضوی که تحرک بیشتر دارد سریعتر جذب می شود. مثال اگر در پا تزریق شود و سپس دوچرخه سواری کنید یا در دست تزریق شود سپس تنیس بازی کنید سرعت جذب بیشتر می شود و خطر بروز افت قند خون وجود دارد.
