پانکراس چیست؟ پانکراس معده چه علائمی دارد؟ درد پانکراس کجاست؟ uncinate process چیست؟ پانکراس سمت چپ است یا راست؟ آیا غده پهن و دراز در بالای شکم قرار دارد؟ درد پانکراس کجاست؟ طحال پانکراس چیست؟ ایا پانکراتیت قابل درمان است؟پانکراس سمت چپ است یا راست؟ پانکراس غده پهن و دراز در بالای شکم و پشت معده قرار دارد. وظیفه اصلی این غده، تولید آنزیم‌های گوارشی و تنظیم قند خون است. درد پانکراس معمولا در قسمت بالایی شکم، به‌ویژه در سمت چپ یا میانی آن، احساس می‌شود و ممکن است به پشت نیز گسترش یابد. اگر این سوال برای شما پیش آمده که آیا پانکراتیت قابل درمان است، باید گفت که پانکراتیت به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. هر دو نوع این بیماری قابل درمان هستند و می‌توان با رعایت دوره درمانی و تغییر سبک زندگی، به بهبود دست یافت. در این مقاله به بررسی پانکراس معده، دردهای مرتبط با آن و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم.
پانکراس معده چیست؟
پانکراس معده(Pancreas) یا خوش‌گوشت غده‌ای پهن و دراز در بالای شکم و پشت معده و نزدیک به روده کوچک می‌باشد و به طور کلی از سه قسمت سر، تنه و دم تشکیل شده است. سر پانکراس در کنار بخش دوم دئودنوم (دوازدهه) قرار دارد و به‌نوعی درون قوس داخلی آن جای گرفته است. بخش میانی یا تنه لوزالمعده در پشت معده واقع شده و دم آن تا نزدیکی طحال ادامه پیدا می‌کند. این غده تقریبا وزنی حدود ۱۰۰ گرم دارد و نقش مهمی در فرآیند تولید آنزیم‌های مورد نیاز برای گوارش و تنظیم قند خون ایفا می‌کند.
محل قرار گیری پانکراس عمیق می‌باشد، از همین رو، تومور‌های پانکراس به ندرت لمس می‌شوند شما می‌توانید با فشار دادن شکم احساس کنید. شاید به همین دلیل است که اکثر علائم سرطان پانکراس مشخص نمی‌شود تا زمانی که تومور به اندازه کافی بزرگ شده باشد و یا بین عملکرد پانکراس با سایر ارگان‌های مجاور مانند معده، دوازدهه، کبد و یا کیسه صفرا تداخل پیدا شود.
ساختار غده پانکراس
ساختار غده پانکراس شامل قسمت‌های زیر می‌شود.
قسمت سر (head)
قسمت سر بزرگترین بخش پانکراس است. سر پانکراس در سمت راست شکم یافت می‌شود که در منحنی دوازدهه قرار دارد.
uncinate process
uncinate processبخشی از سر پانکراس است که به سمت شکم قلاب می‌شود. uncinate در اطراف دو رگ‌های خونی بسیار مهم، سرخرگ مزانتریک برتر و سیاهرگ مزانتریک برتر قلاب شده است.
قسمت گردن (neck)
گردن بخش نازک غده بین سر و بدن پانکراس است.
قسمت بدن (body)
قسمت بدن در وسط پانکراس بین گردن و دم می‌باشد. سرخرگ و سیاهرگ مزنتری بالایی در پشت این قسمت پانکراس قرار دارد.
قسمت دم (tail)
دم نوک پانکراس در سمت چپ شکم، در نزدیکی طحال قرار گرفته است.
وظیفه پانکراس چیست؟
همانطور که گفته شد، لوزالمعده هم یک غده پهن و دراز در بالای شکم درون‌ریز است که هورمون‌ها را مستقیما وارد خون می‌کند، و هم یک غده برون‌ریز که ترشحات خود را از طریق مجاری به روده می‌فرستد. این ترشحات شامل آنزیم‌هایی هستند که به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک می‌کنند. در واقع، وظیفه اصلی پانکراس شامل لیست زیر می‌شود.
- تولید آنزیم‌های گوارشی: پانکراس آنزیم‌هایی مانند لیپاز، آمیلاز و پروتئاز تولید می‌کند که به هضم چربی، کربوهیدرات و پروتئین‌ها در روده کوچک کمک می‌کنند.
- تنظیم قند خون: پانکراس هورمون‌هایی مانند انسولین و گلوکاگون ترشح می‌کند که به تنظیم سطح قند خون در بدن کمک می‌کنند.
التهاب پانکراس چیست؟
پانکراس، مانند دیگر اندام‌های بدن، با توجه به حساسیتی که دارد از بیماری‌ها مصون نیست. التهاب پانکراس یا پانکراتیت، همراه با سرطان پانکراس، از مهمترین بیماری‌هایی است که این عضو را در معرض خطر قرار می‌دهد و می‌تواند عملکرد طبیعی آن را مختل کند. دو نوع پانکراتیت وجود دارند که شامل حاد و مزمن می‌شوند. آسیب پانکراس زمانی رخ می‌دهد که آنزیم‌های گوارشی پیش از ترشح در روده کوچک فعال شده و حمله به پانکراس را آغاز می‌کنند.
درد پانکراس کجاست؟
سوالی که برای بسیاری از افراد پیش می‌آید این است که درد پانکراس کجاست. پاسخ به این سوال می‌تواند در شناسایی و درمان بیماری‌های مرتبط با پانکراس موثر باشد. درد پانکراس معمولا در قسمت بالایی شکم و پشت آن احساس می‌شود. این درد می‌تواند ناشی از التهاب پانکراس، عفونت، کیست، سنگ صفراوی، عفونت مجاری ادراری یا بیماری‌های گوارشی مانند زخم معده و روده باشد. به‌طور کلی، در صورت مشاهده علائم یا بروز هرگونه درد، بهتر است به مراکز درمانی مراجعه کنید تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد شرایطی است که سبب بروز التهاب در پانکراس می‌شود و اغلب کوتاه مدت است. شدت درد پانکراتیت حاد می‌تواند به‌صورت خفیف تا ناراحتی شدید متغیر باشد در برخی موارد ممکن است به شرایطی خطرناک و تهدیدکننده زندگی منجر شود.
در شرایطی که بیشتر افراد مبتلا به پانکراتیت حاد طی مدت کوتاهی پس از دریافت درمان بهبود می‌یابند، موارد شدیدی وجود دارند که می‌توانند به خونریزی در پانکراس، آسیب جدی بافت، عفونت، و تشکیل کیست منجر شوند. در صورت عدم درمان، پانکراتیت می‌تواند به اندام‌های حیاتی دیگر مانند قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها آسیب وارد کند.
مهمترین علائم پانکراتیت حاد چیست؟
مهمترین علائم پانکراتیت حاد، معمولا به‌صورت درد ناگهانی یا تدریجی در قسمت بالایی شکم ظاهر می‌شوند. این درد گاهی اوقات به کمر گسترش یافته که در مراحل اولیه خفیف می‌باشد، اما پس از غذا خوردن تشدید شود. در صورت عدم درمان، درد پانکراتیت حاد اغلب شدید، پایدار و معمولا برای چندین روز ادامه می‌یابد. این شرایط کاملا جدی بوده که اغلب به ۳ تا ۵ روز بستری شدن در بیمارستان منجر می‌شود.
از دیگر علائم پانکراتیت می‌توان به تورم شکم، حساسیت به لمس در این ناحیه، حالت تهوع، استفراغ، تب و ضربان سریع قلب اشاره کرد. اگر این علائم به‌صورت خفیف ظاهر شوند، علاوه بر مراجعه به مراکز درمانی، می‌توان با استفاده از ویزیت پزشک در منزل شیراز از بروز اتفاقات خطرناک جلوگیری کرد.
دلایل بروز پانکراتیت حاد
پانکراتیت می‌تواند برای هر فردی رخ دهد، اما احتمال بروز آن در افراد مبتلا به سنگ‌های صفراوی یا افرادی که الکل مصرف می‌کنند، بیشتر است. بنابراین، شایع‌ترین دلیل بروز پانکراتیت حاد سنگ‌های صفراوی هستند. سنگ‌های صفراوی از مجرای مشترک صفرا عبور کرده و وارد روده کوچک می‌شوند. در ورودی روده کوچک، مجرای اصلی پانکراس به مجرای مشترک صفرا پیوسته یا در کنار آن قرار می‌گیرد.
سنگ‌های صفراوی زمانی مساله ساز می‌شوند که در مجرای صفرا گیر کرده و جریان عادی مایع پانکراس را مسدود می‌کنند. این جریان علاوه بر آسیب دیدگی پانکراس، می‌تواند باعث بازگشت صفرا به مجرای پانکراس شود. چگونگی تاثیر سنگ‌های صفراوی بر ایجاد پانکراتیت هنوز به طور کامل روشن نشده است، اما آنچه که مسلم است، وجود ارتباط قطعی بین این دو شرایط است.
از دیگر دلایل پانکراتیت حاد می‌توان به سطوح بالای تری گلیسیرید در خون، برخی داروهای مصرفی، سطوح بالای کلسیم در خون و مصرف الکل اشاره کرد.
درمان پانکراتیت حاد
بیماران مبتلا به پانکراتیت حاد اغلب در بیمارستان بستری می‌شوند و مایعات و داروهای ضد درد را از طریق تزریق وریدی دریافت می‌کنند. در بسیاری از موارد، علائم به قدری شدید هستند که افراد بیمار نیاز به بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) دارند. با توجه به اینکه پانکراتیت می‌تواند به قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها آسیب برساند، بیماران بستری در این بخش باید به دقت تحت مراقبت قرار گیرند تا از آسیب به سایر اعضای بدن جلوگیری شود و مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد نگردد. در موارد شدید پانکراتیت، ممکن است به مرگ بافت پانکراس منتهی شود. اگر در این شرایط عفونت ایجاد شود، برای برداشتن بافت آسیب‌دیده یا مرده ممکن است نیاز به جراحی باشد.
اگر درمان به موقع صورت گیرد، حمله پانکراتیت حاد معمولا تنها چند روز به طول می‌انجامد. همانطور که قبلا ذکر شد، این وضعیت بیشتر به دلیل سنگ‌های صفراوی ایجاد می‌شود. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد کیسه صفرا برداشته شده یا جراحی روی مجرای صفرا انجام شود. پس از حذف سنگ‌های صفراوی و برطرف شدن التهاب، معمولا پانکراس به عملکرد طبیعی خود باز می‌گردد.
پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن مشابه پانکراتیت حاد است،با این تفاوت که التهاب بلند مدت و شرایط بهتر نمی‌شود. در حقیقت، با گذشت زمان شرایط وخیم‌تر شده و می‌تواند به بروز آسیب دائمی منجر شود. پانکراتیت مزمن معمولا به دنبال یک دوره پانکراتیت حاد به وجود می‌آید و اغلب نتیجه مصرف زیاد الکل است. در بسیاری از موارد، آسیب‌های ناشی ازمصرف الکل به پانکراس ممکن است برای مدت طولانی بدون علائم باشد، اما بعد از گذشت زمان، فرد به طور ناگهانی علائم شدید پانکراتیت را تجربه می‌کند.
مهمترین علائم پانکراتیت مزمن
مهمترین علائم پانکراس مزمن درذ لیست زیر آورده شده است.
- پانکراتیت مزمن مشابه پانکراتیت حاد باعث درد در قسمت بالای شکم می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است هیچ دردی وجود نداشته باشد.
- درد پانکراتیت مزمن می‌تواند به کمر گسترش یافته و پس از غذا خوردن یا نوشیدن مایعات تشدید شود.
- در برخی مواقع، درد به شدت زیاد می‌شود و سپس به طور کامل برطرف می‌شود، اما این حالت نادر است.
- از دیگر علائم پانکراس مزمن می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، کاهش وزن، اسهال، مدفوع چرب یا روغنی و مدفوع آجری رنگ نیز اشاره کرد.
- افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن حتی زمانی که اشتها و عادات غذا خوردن آن‌ها عادی است با کاهش وزن مکرر مواجه می‌شوند.
- کاهش وزن به دلیل عدم ترشح کافی آنزیم‌های پانکراس برای گوارش غذا رخ می‌دهد، که در نتیجه آن مواد مغذی به صورت عادی جذب نشده و به سوء تغذیه منجر می‌شود.
- بیماران مبتلا به پانکراتیت مزمن در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارند، زیرا ترشح هورمونی خاص در پانکراس که گلوکز خون را تنظیم می‌کند می‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد.
دلایل پانکراتیت مزمن
براساس تحقیقات انجام‌شده، بیشترین دلایل بیماری پانکراتیت حاد به مصرف الکل مربوط می‌شود که حدود ۷۰ درصد موارد را شامل می‌شود. همچنین ۲۰ تا ۳۰ درصد باقی‌مانده دلایل مشخصی ندارند، اما عواملی مانند وجود سنگ‌های صفراوی، اختلالات ژنتیکی پانکراس، سابقه خانوادگی و بیماری‌های خودایمنی و انسداد مجاری پانکراس می‌توانند از دلایل دیگر آن باشند. این عوامل می‌توانند در بروز پانکراتیت مزمن نقش داشته باشند.
برخلاف پانکراتیت حاد، تعداد عوامل خطرآفرین برای پانکراتیت مزمن محدود هستند که می‌توان به مصرف الکل در بلند مدت، برخی بیماری‌های ارثی مانند فیبروز کیستیک، سنگ‌های صفراوی و شرایطی مانند تری گلیسیرید بالا و لوپوس اشاره کرد. همچنین، پانکراتیت مزمن بین افراد بازه سنی ۳۰ تا ۴۰ سال شایع‌تر است و مردان بیشتر از زنان به آن مبتلا می‌شوند.
درمان پانکراتیت مزمن
درمان پانکراتیت مزمن نسبت به نوع حاد آن دشوارتر است، در واقع، بهترین و تنها کاری که می‌توان برای این بیماران انجام داد کمک به مدیریت درد و ارائه راهنمایی‌هایی درباره تغییرات غذایی، مانند دنبال کردن یک رژیم غذایی کم چربی است که می‌توانند به بهبود شرایط کمک کنند. همچنین، بیماران مبتلا به پانکراتیت مزمن آنزیم‌های پانکراس و هورمون تنظیم کننده گلوکز خون دریافت می‌کنند. در برخی موارد، برای کنترل قند خون، تزریق انسولین نیز ضروری است.
در موارد شدید، عمل جراحی برای کمک به تسکین شکم درد، بازگرداندن جریان آنزیم‌های گوارشی یا هورمون ها، درمان پانکراتیت مزمن ناشی از انسداد مجرای پانکراس، یا کاهش فراوانی حملات انجام می‌شود. همچنین، تغییراتی در سبک زندگی شامل رژیم غذایی و توقف نوشیدن الکل و سیگار کشیدن به بیماران توصیه خواهد شد.
آیا پانکراتیت قابل درمان و پیشگیری است؟
در پاسخ به سوال ایا پانکراتیت قابل درمان است، باید گفت، پانکراتیت قابل درمان است. در بسیاری از موارد، علت بروز این بیماری مصرف زیاد الکل است. بنابراین، رعایت یک رژیم غذایی سالم و اجتناب از مصرف الکل می‌تواند به طور قابل توجهی در پیشگیری و درمان این بیماری موثر باشد. همچنین، درمان مناسب و به موقع می‌تواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.علاوه بر مصرف الکل، یکی دیگر از دلایل ایجاد پانکراتیت، سنگ‌های صفراوی هستند که می‌توانند باعث انسداد مجاری پانکراس شده و به التهاب آن منجر شوند.
به همین دلیل، درمان این بیماری شامل مدیریت عوامل خطر و رعایت شیوه‌های زندگی سالم است. در پانکراتیت حاد درمان شامل استراحت دستگاه گوارش، مایعات وریدی و در صورت نیاز، داروهای مسکن است. درمان پانکراتیت مزمن شامل تغییرات در سبک زندگی، مانند پرهیز از الکل و رژیم غذایی کم‌چرب، و در برخی موارد، مصرف آنزیم‌های پانکراس و داروهای مسکن است. فراموش نکنید که در هر دو حالت، مراجعه به پزشک متخصص برای تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب ضروری است.
آخرین سخن درباره پانکراس معده
پانکراس یا لوزالمعده یک اندام حیاتی است که به‌صورت غده‌ای پهن و دراز در قسمت بالایی شکم قرار دارد. درد پانکراس می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن باشد. در موارد حاد، پانکراتیت می‌تواند به‌راحتی درمان شود، اما در صورتی که درمان به‌موقع انجام نشود، ممکن است مشکلات جدی‌تری ایجاد کند. درد پانکراس معمولا در ناحیه بالای شکم یا پشت شکم احساس می‌شود. برای پاسخ به سوال پانکراس در سمت چپ است یا راست، باید گفت به‌طور کلی پانکراس بیشتر در سمت چپ بدن قرار دارد. بعضی افراد اصطلاح “طحال پانکراس” را به اشتباه استفاده می‌کنند، اما باید بدانیم که پانکراس و طحال دو اندام مجزا هستند که هرکدام وظایف خاص خود را دارند. برای درمان التهاب پانکراس (پانکراتیت) و جلوگیری از مشکلات جدی‌تر، ضروری است که با مشاهده اولین علائم به ویزیت پزشک متخصص داخلی مراجعه کنید. درمان زودهنگام می‌تواند به کاهش شدت بیماری و پیشگیری از عوارض جدی کمک کند.
سوالات متداول در مورد پانکراس معده
پانکراس سمت چپ است یا راست؟
پانکراس در قسمت بالایی شکم و در پشت معده قرار دارد. این اندام به طور افقی در داخل شکم قرار گرفته و از سمت راست شکم به سمت چپ امتداد می‌یابد. بنابراین، پانکراس در سمت چپ شکم قرار دارد، اما بخشی از آن نیز در سمت راست شکم قرار دارد، به خصوص در منطقه سر پانکراس که به دوازدهه (قسمت اول روده باریک) نزدیک است. در نتیجه، پانکراس به طور عمومی در مرکز شکم و تا حدودی در سمت چپ قرار دارد.
آیا پانکراتیت قابل درمان است؟
پانکراتیت، که التهاب پانکراس است، به دو شکل حاد و مزمن وجود دارد. خوشبختانه، پانکراتیت حاد قابل درمان است. در اغلب موارد، درمان شامل استراحت پانکراس، مصرف مایعات و داروهای ضد درد است. در مورد پانکراتیت مزمن، این نوع التهاب طولانی‌مدت است و ممکن است به آسیب دائمی پانکراس منجر شود. اگرچه این بیماری قابل درمان نیست، با مدیریت علائم و درمان‌های مناسب، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید
طحال پانکراس چیست؟
اصطلاح “طحال پانکراس” نادرست است، زیرا طحال و پانکراس دو عضو جداگانه با وظایف متفاوت هستند. طحال در سمت چپ بالای شکم قرار دارد و در تصفیه خون و ایمنی بدن نقش دارد، در حالی که پانکراس در پشت معده واقع شده و در هضم غذا و تنظیم قند خون تاثیر گذار می‌باشد.
یک پاسخ
مقاله خیلی مفیدی بود ممنون از شما