پوکی استخوان که به معنای “استخوان های خلل و فرج دار” می باشد، باعث می شود که استخوان ها به تدریج ضعیف و نازک شوند، بنابراین می توانند مستعد شکستگی باشند.
حدود ۲ میلیون از شکستگی های استخوانی در سال به دلیل پوکی استخوان اتفاق می افتند.
اگرچه تمامی استخوان ها می توانند تحت تاثیر بیماری قرار بگیرند، اما استخوان های ستون فقرات، مفصل ران و مچ دست بیشتر مستعد شکستگی هستند.
در افراد سالمند، شکستگی لگن می تواند به طور به خاص خطرناک باشد، زیرا عدم تحرک طولانی مدت که برای بهبود شکستگی لازم است، می تواند در آن ها منجر به لختگی خون یا پنومونی شود، که هر دوی این ها می تواند منجر به مرگ شوند.
از حدود ۸.۹ میلیون آمریکایی مبتلا به پوکی استخوان، ۸۰ درصد زنان هستند. کارشناسان معتقدند که زنان بیشتر مستعد این بیماری هستند، زیرا آن ها استخوان های آن ها ظریف تر است و تراکم کمتری دارد و همچنین بدن زنان پس از یائسگی تغییرات هورمونی را تجربه می کند که باعث تسریع از دست دادن توده های استخوانی می شود.
عوامل خطرساز پوکی استخوان
• نداشتن دورههای قاعدگی برای مدت زمان طولانی
• سابقه خانوادگی پوکی استخوان
• افراط در نوشیدن الکل
• وزن کم بدن
• سیگار کشیدن
• اختلال غذا خوردن، مانند بیاشتهایی عصبی
علائم و نشانههای پوکی استخوان
در مراحل اولیه پوکی استخوان، هیچگونه علائمی وجود ندارد. بسیاری از اوقات، افراد قبل از آنکه از ابتلای خود به این بیماری آگاه شوند، دچار شکستگی استخوان میشوند.
شکستگی استخوانهای ستون فقرات میتواند تقریبا” در هر نقطه در ستون فقرات، موجب درد شود. به این شکستگیها شکستگیهای فشاری گفته میشود واغلب بدون هرگونه صدمه و آسیبی رخ میدهد.
درد به طور ناگهانی و یا به آرامی در طول زمان بروز میکند.
به مرور زمان، امکان کاهش ارتفاع ستون فقرات (به اندازه ۱۵ سانتی متر) وجود دارد.
ستون فقرات فرد ممکن است دچار حالت خمیده و یا یک بیماری موسوم به “قوز بیوه زن” گردد.
چرا زنان بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند؟
برای زنان، سرعت از دست دادن تراکم استخوانی در طی ۵ تا ۷ سال بعد از یائسگی، افزایش می یابد و سپس دوباره کاهش می یابد.
دانشمندان بر این باورند که این افزایش سریع پوکی استخوان پس از یائسگی، به خاطر کاهش شدید تولید استروژن بدن است، استروژن به حفظ کلسیم در استخوان ها کمک می کند.
اگرچه قسمتی از این کاهش تراکم استخوان در سنین پیری طبیعی است، اما برخی زنان بیشتر در معرض خطر از دست دادن تراکم استخوان و ابتلا به پوکی استخوان هستند.
چه دسته از بانوان در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند
زنانی که لاغر اندام هستند یا دارای استخوان بندی ظریف هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند، همچنین کسانی که سیگار می کشند، بیش از حد الکل می نوشند و یا تحرک کمی دارند، مستعد ابتلا به این بیماری می باشند.
زنان با سابقه خانوادگی شکستگی لگن و یا زنانی که عمل برداشتن تخمدان انجام داده اند، به ویژه قبل از ۴۰ سالگی، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
زنان سفید پوست و آسیایی نسبت به زنان آفریقایی، آمریکایی و اسپانیایی بیشتر دچار پوکی استخوان می شوند.
چه بیماری هایی ترک استخوانی را ایجاد می کند؟
برخی از بیماری ها که باعث ایجاد ترک های استخوانی می شوند مانند بیماری های کلیوی، سندروم کوشینگ و تیروئید پرکار یا پارا تیروئید، می توانند احتمال ایجاد پوکی استخوان را افزایش دهند.
گلوکوکورتیکوئیدها که به عنوان استروئید ها شناخته می شوند نیز می توانند کاهش تراکم استخوان را به دنبال داشته باشند.
داروهای ضد تشنج و بی تحرکی طولانی مدت به علت فلج یا بیماری نیز می تواند منجر به پوکی استخوان شود.
بیمارانی که نیاز به انجام فیزیوتراپی در منزل دارند و نمی خواهند که در شلوغی شهر به مطب ها مراجعه کنند می توانند با موسسه خدمات پرستاری و پزشکی شیراز درمان تماس بگیرند و پزشک را به منزل خود ببرند.
پیشگیری
• بانوانی که دچار پوکی استخوان هستند روازنه ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلیگرم کلسیم نیاز دارند.
• جهت حفظ سلامتی خود به طور منظم به قدر کافی کلسیم و ویتامین D مصرف کنید.
• یک برنامه غذایی متعادل سالم داشته باشید و سیگار نکشید.
• از مصرف داروهایی که موجب خواب آلودگی یا گیجی شما میشوند، خودداری کنید.
• از زمین خوردن پیشگیری کنید و کفشهای محکم بپوشید که دارای پاشنههای کوتاه و کف عاجدار باشد.
• مسیرهای و راهپلهها را کاملا روشن نگه دارید.
• در کنار دوش و دستشویی دستگیره نصب کرده و از آنها استفاده کنید.
• منزل خود را عاری از موقعیتهایی کنید که موجب به زمین خوردن افراد میشوند.
• از دستگیره و نرده پلکان استفاده کنید.
• از رفتن روی سطوح لغزنده نظیر مسیرهای یخ زده و زمینهای خیس و روغنی شده اجتناب کنید.
• بیشتر ورزش کنید. چون استخوانهای شما شکنندهاند، درباره نحوه ورزش بیخطر مشورت کنید.
دارو درمانی
بعضی داروها موجب کند شدن روند کاهش استخوان میشوند. داروهای دیگری نیز هستند که ممکن است پوکی استخوان را درمان کنند، گرچه تاثیربخشی آنها هنوز مورد بررسی میباشد. قبل از آغاز هرگونه دارو درمانی درباره فواید و ضررهای آن با پزشک خود صبحت کنید. کلسیم کافی در برنامه غذایی خود بگنجانید، کلسیم کافی میتواند موجب پیشگیری و درمان پوکی استخوان شود. از این رهنمودها استفاده کنید. میزان توصیه شده مصرف کلیسم در هر روز برای بانوان بین سنین ۱۱ تا ۲۴ سال هستند ۱۲۰۰ – ۱۵۰۰ میلیگرم، برای زنان باردار یا شیر میدهند ۱۲۰۰ – ۱۵۰۰ میلی گرم، برای آنهایی که ۲۵ تا ۴۹ ساله هستند (قبل از یائسگی) ۱۰۰۰ میلیگرم، برای آنهایی که ۵۰ تا ۶۴ ساله هستند (بعد از یائسگی) ۱۰۰۰- ۱۵۰۰ میلیگرم و برای آنهایی که ۶۵ ساله و به بالا هستند ۱۵۰۰ میلیگرم میباشد.
درمان با مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم
بهترین راه جذب کلسیم مصرف غذاهای پر از کلسیم است. این غذاها عبارتند از: لبنیات نظیر شیر کم چرب، پنیر و ماست کم چرب، ماهیهای نرم استخوان نظیر کنسرو ماهی آزاد و ساردین. سبزیجات تازه، خشکبار، حبوبات، سویا.
از دکتر خود بپرسید که به چه مقدار کلسیم نیاز دارید و در غذاهایی که میخورید چه مقدار کلسیم وجود دارد. اگر مجبورید قرص یا شربت کلسیم مصرف کنید: از دکترتان بخواهید که مناسبترین نوع و دوز آن را برای شما توصیه کند. همه برچسبها را به دقت بخوانید و همه داروهای یاد شده را به یکباره نخورید، در طول روز بین مصرف آنها فاصله بگذارید.
ویتامین D برای جذب کلسیم حیاتی است. از منابع خوب ویتامین D که ماهیان چرب و نور آفتاب هستند (اما نور بیش از حد آفتاب ضرر داشته و موجب سرطان پوست میشود.) پرهیز از مصرف بیش از حد نمک، پروتئین، سلولز (همراه با منابع غذایی پرکلسیم،) ضروری میباشد. اگر نمیتوانید شیر بخورید: غذاهای لبنی که هضم آسانی دارند مصرف کنید هورمون درمانی میتواند موجب پیشگیری و درمان پوکی استخوان شود. این درمان شامل مصرف استروژن، گاهی همراه با پروژسترون است. با مصرف استروژن از دست رفتن استخوان کندتر یا متوقف میشود. و همچنین وقوع شکستگی کاهش مییابد.
درمان از طریق نرمش و ورزش
بطور منظم ورزش کنید. ورزشهایی که با تحمل وزن بدن همراهند مانع از پوکی استخوان میشود. ورزشهایی که با تحمل وزن بدن همراهند عبارتند از: راه رفتن، راهپیمایی، دوی آهسته، نرمش (ایروبیک) تنیس.
دقت کنید حتما ورزشی را در برنامه خود بگنجانید که قدری فشار بر پشت و بازوهای شما وارد میآورد، نظیر پارو زدن، تنیس یا حرکت با وزنه. هفتهای ۳-۵ بار و هر بار به مدت ۲۰-۶۰ دقیقه ورزش فوایدی محسوس دارد.
(قبل از آغاز برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.) فعال باشید، حتی اگر نمیتوانید مرتبا ورزش کنید، سعی کنید به مدت ۲۰ دقیقه یا بیشتر فعالیت جسمانی معتدلی در اغلب روزهای هفته، ترجیحا تمام روزهای هفته داشته باشید، حتی یک قدم زدن سریع روزانه به کاهش از دست دادن استخوان کمک میکند.
ورزش کمک میکند تا عضلات و استخوانها را تقویت کنید. کارایی قلب خود را افزایش دهید. وزن خود را کنترل کنید. استرس را کاهش دهید. تعادل و چالاکی خود را بهبود بخشید، که میتواند مانع از زمین خوردن شما گردد.
سایر اقداماتی که میتوانید در مقابله با پوکی استخوان انجام دهید. سیگار نکشید برای ترک سیگار برنامهریزی کنید، اگر در ترک سیگار مشکل دارید مقدار آن را کاهش دهید.
به قدر مناسب در برابر نور آفتاب قرار بگیرید، بدن شما وقتی ویتامین D میسازد که پوستتان در معرض نور آفتاب قرار گیرد، در برخی از کشورها بسیاری از محصولات لبنی نیز با ویتامین D اضافه غنی شدهاند. حتیالامکان از مصرف نوشابه و قهوه خودداری کنید، اگر قهوه مینوشید آن را با شیر مصرف کنید.