روش صحیح تغذیه شیرخوار
بلافاصله پس از تولد نوزاد، باید روی سینه مادر، در تماس پوست با پوست با او قرار گیرد. اولین تغذیه پستانی، معارفه و آشنایی نوزاد با پستان مادر است. طی ساعت اول تولد، شیردهی را با مشاهده علائم آمادگی برای شیر خوردن در نوزاد، شامل ترشح بزاق، بردن دست به دهان، انجام عمل مکیدن، لمس نوک پستان و لمس پستان با دست و … آغاز نمایید. امکانش هست که برای بار اول به آموزش شیردهی نوزاد نیاز باشد تا طریقه درست بغل گرفتن و شیردهی را یاد بگیرند.
شیر روزهای اول که آغوز نام دارد، حاوی مواد بسیار مغذی و ایمنی بخش بوده و به عنوان اولین واکسن نوزاد برای پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها تلقی می‌شود.
شیر مادر حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز شیرخوار می‌باشد. شیرخوار را در شش ماه اول تولد فقط با شیر مادر تغذیه کنید. بدین معنی که از دادن آب، آب قند، شیر مصنوعی، سایر مایعات و غذاها در ۶ ماه اول (به جز قطره آ.دِ از ۳ تا ۵ روزگی) به شیرخوار بپرهیزید.
شیر مادر را تا پایان دو سالگی یا بیشتر همراه با غذا ادامه دهید.
مهم‌ترین عامل افزایش شیر مادر، مکیدن مکرر و تخلیه مرتب پستان‌ها بر حسب میل و تقاضای شیرخوار در شب و روز است.
از به کار بردن پستانک و شیشه شیر که سبب کاهش میل مکیدن پستان توسط شیرخوار و کاهش شیر مادر، انتقال آلودگی، عفونت، بیماری، تغییر فرم دندان‌ها و فک شیرخوار می‌شود، جداً پرهیز نمایید.
در صورت جدایی مادر و شیرخوار به هر علتی و عدم امکان تغذیه مستقیم از پستان، شیر خود را دوشیده و آن را به کمک فنجان و یا قاشق به شیرخوار بدهید.
در صورت بروز مشکلات پستان، نظیر احتقان زخم و شقاق نوک پستان که معمولاً به دلیل پستان گرفتن نادرست توسط شیرخوار است؛ ضمن ادامه شیردهی به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمایید.
دفعات و مدت تغذیه با شیر مادر (الگوی طبیعی شیر خوردن برای نوزاد سالم):
دفعات و مدت تغذیه با شیر مادر بر اساس میل و تقاضای شیرخوار و متناسب با منحنی رشد می‌باشد. مادر باید در هر وعده تغذیه از هر دو پستان، به نوزاد شیر بدهد تا سبب تحریک، تولید و ترشح شیر شود؛ یعنی بعد از تخلیه یک پستان، نوزاد به پستان دیگر گذاشته شود.
پس از به جریان افتادن شیر در هر نوبت، حتماً یک پستان به طور کامل توسط نوزاد تخلیه شده و سپس به پستان دیگر گذاشته شود. شیرخوار حداقل ۸ تا ۱۲بار در شبانه روز شیر می‌خورد.
در خلال جهش رشد یا طغیان اشتها (هفته دوم یا سوم و ششم و دوازدهم پس از تولد) شیرخوار چند روزی گرسنه‌تر از مواقع عادی است، باید به دفعات بیشتر شیر بخورد.
اجازه دهید شیرخوار هر زمان که مایل است شیر بخورد.
شیر خوردن طولانی (بیش از چهل دقیقه در هر نوبت برای اکثر دفعات) و شیر خوردن خیلی کوتاه (کمتراز ده دقیقه در هر نوبت در اکثر دفعات) ممکن است حاکی از خوب نگرفتن پستان توسط شیرخوار باشد و ارتباطی به دفعات و مدت شیر خوردن ندارد.
نحوه صحیح در آغوش گرفتن شیرخوار:
بدن و سر کودک در امتداد هم باشند.
صورت کودک مقابل پستان مادر قرار گیرد.
بدن شیرخوار نزدیک به بدن مادر باشد.
مادر، گردن و شانه شیرخوار و اگر نوزاد است تمام بدن او را با دست حمایت کند.
روش صحیح پستان گرفتن شیرخوار:
نوک پستان را با لب بالای شیرخوار تماس دهید و صبر کنید تا شیرخوار دهانش را کاملاً باز کند. شیرخوار را به طرف پستان بیاورید به طوری که:
دهان شیرخوار کاملاً باز باشد.
نوک وقسمت بیشتری از هاله پستان در دهان شیرخوار قرار گیرد.
لب پایین به بیرون برگشته باشد.
چانه شیرخوار به پستان چسبیده باشد.
مادر هنگام شیر دادن، احساس درد و ناراحتی نکند و متوجه علائم بازتاب جهش شیر (رگ گردن) شود.
اجازه دهید شیرخوار خودش پستان را رها کند. اگر لازم باشد، شیرخوار را از پستان جدا کنید، به جای این که پستان را از دهان او بیرون بکشید، باید با وارد کردن انگشت کوچک دست از گوشه دهان شیرخوار یا با فشردن انگشت شست به روی هاله پستان و یا فشار به آرواره تحتانی شیرخوار به طرف پایین خلأ ناشی از مکیدن را برطرف نمایید تا پستان به آرامی رها شود.
اگر پستان محتقن (خیلی پُر) است، قبل از شیر دادن کمی شیر را بدوشید تا هاله پستان نرم شده و شیرخوار بتواند بهتر پستان را بگیرد.
علامت مکیدن مؤثر:
مکیدن‌ها، آهسته، عمیق و گاه با مکث می‌باشد.
می‌توانید بلعیدن شیر را مشاهده کنید یا صدای قورت دادن آن را بشنوید.
در هنگام خوردن، گونه‌های شیرخوار برجسته است و به داخل کشیده نمی‌شود.
شیرخوار خودش شیر خوردن را خاتمه داده، پستان را رها می‌کند و راضی به نظر می‌رسد.
تشخیص کفایت شیر مادر در شیرخوارانی که تا ۶ ماهگی تنها با شیر مادر تغذیه می‌شوند:
۶ پوشک مرطوب یا بیشتر در ۲۴ ساعت، با ادرار کم رنگ از روز چهارم تولد.
۳ تا ۸ بار اجابت مزاج در ۲۴ ساعت (بعد از یک ماهگی ممکن است این دفعات کاهش یابد).
بهترین راه برای تعیین کافی بودن شیر مادر و مناسب بودن تغذیه شیرخوار استفاده از کارت پایش رشد است.
بعضی از شیرخواران، در روزهای اول تولد، کمی وزن از دست می‌دهند که نباید بیشتر از ۷ تا ۱۰% وزن تولد باشد و باید در ۲ – ۳ هفتگی وزن تولد را به دست آورند.
ویزیت درمنزل دوران نوزادی در ۳ تا ۵ روزگی، ۱۴ تا ۱۵ روزگی و پایان دوره نوزادی انجام می‌شود و این امر به منظور بررسی وضعیت جسمی وروحی مادر، نحوه شیردادن، وضعیت پستان، همچنین تغییرات وزن، دفعات ادرار و مدفوع، زردی، کم‌آبی نوزاد و … توسط پزشکان مجرب شیراز درمان صورت می‌گیرد.
