آمبولی یک توده یا لخته است که در جریان خون سرگردان است. اکثر این توده‌ها خیلی کوچک هستند و حین سفر تحلیل رفته و از بین می‌روند. ولی گاهی سفر توده‌ی امبولی در جریان خون، تا گیرافتادن در یک رگ ادامه پیدا می‌کند.
آمبولی
آمبولی یک توده سرگردان در جریان خون است. این توده می‌تواند یک لخته یا توده‌ی چربی باشد. آمبولی در محل تنگی رگ می‌تواند به تله بیفتد
براساس اینکه توده‌ی آمبولی چه اندازه باشد و درچه رگی به تله بیفتد، علایم و آسیب متفاوتی ایجاد می‌کند. اکثر توده‌های به تله‌افتاده،کوچک هستند و در رگ‌هایی گیر‌‌میفتند که هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند. به ندرت آمبولی‌ها بزرگ هستند و یا در عروق مهمی به تله می‌افتند و باعث مشکل می‌شوند.
چرا لخته‌ی خون شکل می‌گیرد؟
معمولا لخته در سیاهرگهای عمقی ساق پا شکل می‌گیرد که به آن DVT می‌گویند. خون در این سیاهرگ‌ها در حال طبیعی جریان کندی دارد. چون باید خلاف جاذبه حرکت کند. مهمترین عامل در حکت رو به بالای خون، انقباض عضلات ساق پاست. این عضلات حین حرکت، خون را به بالا پمپ می‌کنند.
امبولی و بی‌حرکتی
انقباض عضلات ساق پا و دریچه‌های رگ، مثل یک پمپ عمل می‌کنند تا خون به سمت بالا حرکت کند.
بی‌حرکتی عامل اصلی در ایجاد لخته‌های آمبولی است.
بی‌حرکتی با از کار انداختن این پمپ طبیعی جریان خون را مختل می‌کند. بی‌حرکتی مهمترین عامل در ایجاد لخته است. گاهی دریچه‌ها به دلیل بیماری خراب شده است. این افراد معمولا واریس دارند. عوامل مستعد کننده‌ی دیگری هم وجود دارد.
عوامل مستعد کننده برای تشکیل لخته‌ی خون چیست؟
لخته علامت‌دار خودبخود ایجاد نمی‌شود. باید زمینه‌ی ایجاد لخته وجود داشته باشد. از ۴۰ سالگی خطر امبولی افزایش پیدا می‌کند. با افزایش سن خطر بتدریج افزایش می‌یابد. بی‌حرکتی و زمینه‌ی ارثی عوامل بسیار مهمی هستند. مصرف سیگار ممکن است به تنهایی احتمال خطر آمبولی را افزایش ندهد ولی درکنار موارد دیگر اثر تشدید کننده دارد. وجود هر نوع بدخیمی زمینه‌ای احتمال امبولی را بشدت افزایش می‌دهد.
عوامل مستعد کننده لخته
عوامل مستعد کننده منع عمل جراحی زیبایی نمی‌باشند. این عوامل به ما می‌گویند برای اقدام به عمل چه اقدامات پیشگیرانه‌ای باید انجام دهیم.
اهمیت عوامل با هم متفاوت است. مثلا وجود بیماری ارثی مستعد کننده می‌تواند در یک عمل جراحی کوتاه، حتی در یک فرد جوان، منجر به بروز آمبولی شود. البته این موارد ارثی نادر هستند. یا برعکس با وجود سن بالا و عمل جراحی طولانی، استفاده از پمپ‌های ساق‌پا یا رقیق کننده‌ی خون می‌تواند ایمنی بیمار را تضمین کند.
نشستن طولانی مدت در مسافرت می‌تواند عامل آمبولی باشد؟
بله. نشستن طولانی در مسافرت یک مثال بی‌حرکتی است. هرفردی که بیش از ۴ ساعت در حالت نشسته سفر می‌کند می‌تواند درخطر باشد.
افراد سن بالا یا جراحی در سه ماه اخیر یا مصرف قرص‌های هورمونی بخصوص در معرض خطر قابل توجهی قرار می‌گیرند. در ساق پا لخته تشکیل شده و می‌تواند به امبولی منجر شود.
بروز آمبولی در یک فرد زمینه‌ی ارثی مساعد داشته بعد از سفر چندین ساعته با هواپیما محتمل است. بهتر است اگر برای جراحی زیبایی به شهر دیگری سفر کرده‌اید مدتی از دوره‌ی نقاهت را در همان شهر سپری کنید و حین بازگشت اقدامات پیشگیری را انجام دهند (اقدامات پیشگیری در تارنمای مرکز کنترل بیماری‌ها).
آیا بجز لخته‌ی خون، آمبولی منشاء دیگری هم دارد؟
بله. درجراحی پلاستیک چربی وارد شده به خون حین لیپوساکشن یا تزریق چربی می‌تواند منشاء آمبولی باشد. ریسک آمبولی با منشاء چربی بسیار کم است. چربی مغز استخوان حین شکستگی ران و مایع اطراف جنین حین زایمان در شرایط خیلی خاص می‌توانند وارد جریان خون شده منشاء آمبولی باشند.
آمبولی چربی چیست؟
قطعات چربی می‌تواند وارد خون شده و ایجاد آمبولی کنند. درطی لیپوساکشن و تزریق چربی باسن همیشه مقداری چربی وارد جریان خون می‌شود. این چربی از طریق کلیه دفع می‌شود و مشکلی ایجاد نمی‌کند. برای اینکه این چربی ایجاد مشکل کند باید در حجم زیاد وارد جریان خون بشود.
آمبولی ریه چیست؟
لخته در سیاهرگهای ساق پا تشکیل می‌شود. بخشی از ان کنده شده بصورت آمبولی درجریان خون سرگردان می‌شود. لخته‌ی کنده شده وارد قلب شده و از قلب وارد رگ‌های ریه (شش) می‌شود. به این داستان آمبولی ریه گفته می‌شود. براساس اینکه در کدام رگ و در کجای ریه به تله بیفتد علایم آن متفاوت است. اگر در رگ‌های کوچک انتهایی گیر بیفتد باعث درد قفسه‌ی سینه می‌شود که با تنفس کم و زیاد می‌شود. اگر در رگ‌های بزرگتر باشد باعث تنگی نفس، بی‌حالی و تعریق شود. هرچه لخته بزرگتر یا در رگ‌های بزرگتر گیر افتاده باشد علایم شدیدتر و بیشتر می‌شود.
امبولی ریوی
بخشی از لخته‌ی تشکیل شده در سیاهرگ کنده شده و از طریق قلب به رگ‌های ریه می‌رسد.
چقدر خطر آمبولی وجود دارد؟
خیلی کم ولی عدد مشخصی ندارد. در مراجعه کنندگان برای عمل جراحی زیبایی خطر بروز لخته کم است. علت اینست که سلامت جسمی شرط اصلی برای اقدام به عمل جراحی زیبایی است. خطر آمبولی کمتر از ۱ درصد هست. از این ۱ درصد، موارد خیلی کمی دچار علایم ریوی شدید می‌شوند.
برای پیشگیری از آمبولی چه باید کرد؟
پیشگیری از امبولی
مصرف سیگار و هر نوع قرص هورمونی قبل عمل را قطع کنید. از بی‌حرکتی بعد از عمل باید جدا پرهیز کنید. در مواردی پزشک برای شما جوراب ضدآمبولی و یا رقیق کننده‌ی خون تجویز می‌کند که باید استفاده کنید.
پیشگیری از آمبولی قبل جراحی زیبایی
جراح پلاستیک زمینه‌های مساعدکننده را در ویزیت قبل عمل بررسی می‌کند. براساس آن اقدامات لازم پیشگیرانه را برای قبل عمل، حین عمل و بعد عمل برنامه‌ریزی می‌کند. قبل عمل نیاز است:
قطع مصرف سیگار: ۲ هفته قبل عمل و ۴ هفته بعد عمل مصرف سیگار قطع شود.
قطع قرص ضد بارداری: جایگزین کردن با روش جلوگیری دیگر، یک ماه قبل عمل، بهترین توصیه است. ۲ هفته قبل و بعد از عمل قرص ضد بارداری نباید مصرف شود. شروع مجدد قرص ضدبارداری می‌بایست درصورتی باشد که هیچ مشکلی در راه رفتن وجود نداشته باشد.
پیشگیری از آمبولی حین جراحی زیبایی
از بانداژ یا جوراب ضدآمبولی و یا استفاده از پمپ باد‌ساق پا حین عمل می‌شود استفاده کرد. پمپ‌ساق پا که به پمپ DVT یا IPC هم شناخته می‌شود یک پمپ باد است. این پمپ به جوراب خاصی که به ساق بسته می‌شود متصل است.
اینکه کدام روش برای پیشگیری استفاده شود با بررسی قبل عمل مشخص می‌شود. درفرد سالمی که زمینه‌ی مستعدکنند ندارد و عمل جراحی کوتاهی دارد به هیچ کدام از این روش‌ها نیاز نیست. درحالیکه در یک فرد ۶۵ ساله که تحت لیپوساکشن ۳۶۰ درجه و یا ابدومینوپلاستی قرار می‌گیرد هم جوراب و هم پمپ ساق ممکن است استفاده شود.
پمپ پا
این پمپ بصورت متناوب جوراب را باد می‌کند. با باد شدن جوراب ساق پا فشرده می‌شود و خون به حرکت میفتد و از لخته شدن جلوگیری می‌شود.
پیشگیری از آمبولی بعد جراحی زیبایی
مهمترین مساله حرکت بعد از عمل است. بعد عمل جراحی زیبایی به دلیل درد، مراجعه کننده بیشتر تمایل به استراحت در تخت خواب دارد و تحرک خود را محدود می‌کند. محدود شدن حرکت بعد از عمل مهمترین عامل آمبولی می‌باشد. درصورت وجود عوامل مستعد کننده و دردبعد عمل که مانع راه رفتن باشد حتی رقیق کننده‌ی تزریقی هم می‌توان تجویز کرد.
استفاده از جوراب‌های ضدآمبولی
تشویق به راه رفتن مرتب بعد عمل و ماساژ دادن ساق پا
استفاده از رقیق کننده‌های تزریق خون بعد عمل
برای پیشگیری از آمبولی حین مسافرت طولانی چه کنیم؟
پیشگیری از امبولی حین سفر
پاها را حرکت بدهید. از نشستن طولانی پرهیز کنید. اگر با هواپیما، قطار یا خودروی شخصی سفر می‌کنید، هر ساعت قدم بزنید. افرادی که واریس دارند جوراب واریس یا ضد امبولی بپوشند. سعی کنید عضلات ساق پا را منقبض کنید.
جوراب ضدآمبولی برای جلوگیری از لخته چیست؟
جوراب آنتی آمبولی یا ضدآمبولی یا تد (TED) نوعی جوراب فشرده کننده است. این جوراب‌ها با افزایش میزان برگرداندن خون داخل سیاهرگ‌ها از تشکیل شدن لخته‌ی خون در پاها جلوگیری می‌کند. این جوراب‌ها در سایزهای تا روی زانو و تا روی ران موجود هستند و ممکن است دارای روی شست باز یا بسته باشد. رنگ آن‌ها معمولاً سفید است (برخلاف رنگ جوراب واریس که معمولا کرم رنگ است). این جوراب‌ها براساس محیط قوزک پا، در سایزهای مختلف موجود هستند. جوراب زیر زانو برای پیشگیری در اکثر جراحی‌های زیبایی کفایت می‌کند.
جوراب انتی امبولی
جوراب‌های ضد آمبولی برای استفاده‌ی بیمارانی که بی‌حرکت هستند یا برای چند روز، در حالت نشسته یا دراز کشیده هستند طراحی شده است.
این جوراب‌ها فشار درحد ۵ تا ۱۰ میلیمتر جیوه ایجاد می‌کنند. جوراب‌های آنتی آمبولی، فشار کافی را برای افرادی که در بیشتر ساعات روز سرپا می‌ایستند، راه می‌روند یا می‌نشینند، فراهم نمی‌کند و نباید برای افرادی که سابقه DVT یا واریس دارند، جایگزین جوراب واریس شود.
جوراب باید در قسمت انگشتان پا راحت باشد، بدون آنکه هیچ چین‌وچروک یا برآمدگی ایجاد کند. بخصوص در قسمت بالایی جوراب نباید تا خورده باشد. می‌توانید قبل از پوشیدن مقدار پودر بچه به پاها بزنید تا راحت‌تر پوشیده شود. جوراب نباید در ناحیه‌ی ران یا ساق پا برگردانده شود. جوراب باید در تمام مدت به پا باشد فقط موقع شتشو و حمام خارج شود. اگر بعد از عمل به شهر خود بر‌میگردید حین پرواز یا سفر طولانی جوراب را به پا نگه دارید.
