پیوند مغز و استخوان و شرایط آن

پیوند مغز و استخوان یکی از روش‌های پیشرفته پزشکی است که امید تازه‌ای برای درمان بسیاری از بیماری‌های خونی و مبتلا به سرطان فراهم کرده است. این روش با جایگزینی سلول‌های بنیادی سالم به‌جای مغز استخوان آسیب دیده، به بدن کمک می‌کند تا دوباره سلول‌های خونی سالم تولید کند. اما پیوند مغز و استخوان و شرایط آن چگونه است؟ مراقبت‌های بعد از پیوند مغز استخوان به عوامل مختلفی از جمله سازگاری سلولی، وضعیت کلی سلامت بیمار و مراقبت‌های ویژه قبل و بعد از پیوند بستگی دارد. کیفیت زندگی بیمار به‌طور قابل‌توجهی با این عمل بهبود پیدا می‌کند. اما نشانه های پس زدن پیوند مغز استخوان چیست؟

در این فرایند، تغذیه مناسب و رعایت اصول بهداشتی از عوامل کلیدی در موفقیت و تسریع روند بهبودی بیمار محسوب می‌شود. افرادی که این مسیر درمانی را طی می‌کنند باید مدت قرنطینه بعد از پیوند مغز استخوان را رعایت کرده و با تقویت سیستم ایمنی خود به روند بهبود کمک کنند. اگر درباره انواع پیوند مغز و استخوان و شرایط آن و نقش سبک زندگی سالم در روند بهبودی کنجکاو هستید، با ما همراه باشید تا شرایط اهدا کننده پیوند مغز استخوان و دیگر موارد را بررسی کنیم. عوارض پیوند مغز استخوان برای دهنده چیست؟

مغز استخوان و سلول های بنیادی چیست؟

مغز استخوان بافتی نرم و اسفنجی شکل است كه در مركز استخوان قرار گرفته است. سلول‌های بنیادی، سلول‌های خونساز جوانی هستند كه بیشتر در مغز استخوان یافت مي شوند. اما بعضی از آن‌ها در خون در گردشند، البته خون بند ناف جنین انسان نیز حاوی سلول‌های بنیادی است. این سلول می‌تواند تبدیل به گلبول‌های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت‌ها شوند. گلبول‌های قرمز اكسیژن را از ریه حمل كرده و در بدن منتشر می‌كنند، گلبول‌های سفید بر علیه عفونت‌ها جنگیده و نقش پلاکت‌ها جلوگیری از خونریزی است.
سلول‌های بنیادی می‌توانند از مغز استخوان یا خون محیطی برداشته شده و برای پیوند مورد استفاده قرار گیرند. بدلیل اینکه امروزه علاوه بر پیوند مغز و استخوان میتوان از سلول‌های بنیادی خون محیطی نیز استفاده كرد اصطلاح “پیوند سلول‌های خونساز” جایگزین بهتری برای “پیوند مغز استخوان” می‌باشد. شرایط اجاره تخت بیمارستانی شیراز برای مراقبت بیمار فراهم شده است.

در موارد مختلفی میتوان از “پیوند سلول های خونساز” استفاده كرد مانند:

• كمک به بدن برای تولید گلبول‌های خونی بیشتر.
• كمک به بدن برای مقابله با بیماری‌ها.
• جایگزین كردن مغز استخوان معیوب با مغز استخوان سالم.

علت شایع استفاده از پیوند سلولهای خونساز در درمان سرطان‌هایی مانند سرطان خون (لوكمی)، سرطان غدد لنفاوی لنفوم و میلوما است.

آشنایی با سه نوع پیوند سلول های خونساز

پیوند سلول‌های خونساز یکی از روش‌های پیشرفته پزشکی است که برای جایگزینی مغز استخوان آسیب‌دیده یا غیرطبیعی استفاده می‌شود. این روش در سه نوع اصلی انجام می‌گیرد که هرکدام بسته به منبع سلول‌های بنیادی و نیاز پیوند مغز و استخوان و شرایط آن بیمار انتخاب می‌شود.

آلوژن (پیوند از دیگری)

پیوند سلول‌های بنیادی از یک اهدا كننده خویشاوند یا غیرخویشاوند به فرد بیمار صورت می‌گیرد. در این روش سلول‌های بنیادی از مغز استخوان یا خون محیطی فرد دهنده گرفته می‌شود. البته برای یافتن دهنده مناسب جهت پیوند، بیمار و دهنده باید آزمایش HLA ( اچ.ال.آ) انجام دهند. این آزمایش میزان مشابهت سلول‌های هر فرد را با دیگری را نشان می‌دهد.

اتولوگ (پیونداز خود)

پیوند سلول‌های بنیادی از خود فرد بیمار به خودش، در این روش قبل از اینکه بیمار شیمی درمانی و یا اشعه درمانی بگیرد سلول‌های بنیادی جمع آوری و بعد از شیمی درمانی یا اشعه درمانی این سلول‌ها مجددا به وی بازگردانده می‌شود.

سینژن از دوقلوی همسان

پیوند از خواهر یا برادر دوقلوی بیمار نیز امکان پذیر است. البته چون تعداد افراد دوقلو كم است این پیوند محدود می‌باشد و بندرت انجام می‌شود. امروزه میتوان سلول‌های بنیادی را در حین تولد نوزاد از خون بند ناف وی تهیه و ذخیره نمود و بعدها جهت پیوند مورد استفاده قرار داد.

مراحلی كه باید قبل از پیوند مغز و استخوان طی شود

قبل از انجام پیوند مغز استخوان نیاز به انجام یکسری آزمایش دارید. اگر پیوند شما از نوع آلوژن (پیوند از دیگری) باشد مهمترین آزمایشي كه باید چک شود آزمایش خونی HLA” اچ.ال.آ” می‌باشد تا مشخص شود بین شما و فرد دهنده سازگاری لازم جهت پیوند وجود دارد. آزمایشات و اقداماتی كه باید در هرنوع پیوندی انجام شود شامل: آزمایش خون، ادرار، مدفوع، سونوگرافی و عکس برداری از بعضی اندام‌ها،اكو ، نوارقلب، مشاوره دندانپزشکی و نیز تشکیل پرونده است. می‌توانید با ویزیت پزشک در منزل شیراز معاینات اولیه را انجام دهید.

آماده سازی برای پیوند و انجام آن

در مرحله آماده سازی پیوند مغز و استخوان بایستی شما (در پیوند از خود) یا دهنده شما (در پیوند از دیگری) هر ۱۲ ساعت یکبار به مدت ۵-۴ روز داروي خونساز GCSF (جی سی اس اف) را بصورت تزریق زیرپوستي دریافت نمایید. وظیفه این دارو افزایش گلبول‌های سفید خون و آزاد شدن سلول‌های بنیادی در خون محیطی می‌باشد. داروی مورد نظر ممکن است در شما ایجاد حالت تهوع، بی اشتهایی، تب و درد استخوان نماید. اما نگران این عوارض نباشید زیرا در عرض ۳-۲ روز بعد از آخرین نوبت دارویی از بین خواهند رفت.

روزانه با گرفتن نمونه خون وضعیت گلبول‌های سفید بررسي می‌گردند، بعد از ۴-۳ روز این گلبول‌ها به حد مورد نظر می‌رسند و در این زمان شما یا دهنده آماده عملیات جمع آوری سلولهای بنیادی می‌گردید. به این عملیات ذخیره سازی “Harvesting “گفته می‌شود. طيی عملیات ذخیره سازی، سلول‌های بنیادی خون محیطی با استفاده از دستگاه مخصوص از خون جدا و در كیسه حاوی ماده نگهدارنده ذخیره می‌شود. حجم این كیسه حدود ۵۰۰-۲۵۰ سی سی می‌باشد. خون از یک رگ بزرگ در دست یا از طریق لوله ای كه در رگ گردن گذاشته می‌شود جمع آوری گردیده و وارد این دستگاه خواهد شد. سپس سلول‌های بنیادی آن جدا و مجددا خون به بدن شما یا دهنده باز گردانده می‌شود.

سلولهای بنیادی جمع آوری شده ذخیره می‌گردند تا در زمان مناسب وارد بدن شما شوند. كل عملیات ذخیره سازی حدود ۶-۴ ساعت بطول می‌انجامد و میتوان سلول‌ها را حداكثر تا ۴ روز در یخچال بانک خون نگهداری نمود.

جهت انجام این عملیات نیاز نیست كه شما ناشتا باشید حتی در حین انجام اینکار اجازه خوردن، آشامیدن و دستشویی رفتن را دارید. جمع آوری سلول‌ها قبل از شیمی درمانی یا اشعه درمانی انجام خواهد شد، بدلیل اینکه مقادیر داروهای شیمی درمانی یا پرتودرمانی كه جهت آماده سازی بکار می‌رود نسبت به داروهایی كه در درمان بیماری اولیه بکار می‌رود بسیار بالاتر است احتمال عوارضي چون بیقراری، حالت ضعف، تهوع و استفراغ وجود دارد كه توسط تیم پیوند درمان خواهد شد. در این مرحله از پرستاران بخش بخواهید كه جزوه آموزشی شیمی درمانی را در اختیار شما قرار دهند. یک تا سه روز بعد از اتمام شیمی درمانی پیوند انجام خواهد شد و سلول‌های خونساز به صورت كیسه خون به شما تزریق می‌گردد.

مراقبت های بعد از پیوند مغز استخوان

وقتی برای شما پیوند مغز استخوان انجام می‌شود سلول‌های خونساز به درون مغز استخوان مهاجرت كرده و در عرض ۴-۲ هفته شروع به ساختن سلول‌های خونی سالم می‌كنند. در این مدت زمانی شما مستعد عفونت، كم خونی و خونریزی هستید كه با تجویز آنتی بیوتیک، خون و پلاکت میتوان به جنگ این مشکلات رفت. بیمارانی كه پیوند آلوژن (ازدیگری) دریافت كرده‌اند علاوه بر داروهای فوق باید داروهایی نیز برای جلوگیری از رد پیوند دریافت كنند. در این دوره ۴-۲ هفته ای كه نیاز است تا پیوند شما فعال گردد. علاوه بر داروها، بدلیل پایین بودن سیستم ایمنی بدن رعایت نکات بهداشت فردی از جمله زدن مسواک نرم سه بار در روز، استفاده از دهان شویه، شستن دست‌ها قبل و بعد از اجابت مزاج، خشک كردن ناحیه تناسلی بعد از شستشو، استفاده از لیوان قاشق و بشقاب مجزا، ایزوله بودن در اتاقی مجزا و نیز رعایت بهداشت فردی از طرف همراه شما ضروری می‌باشد.

علاوه بر این پرستاران و پزشکان باید در تماس با شما دست‌های خود را با آب و صابون و مواد ضدعفونی كننده شستشو دهند. در بعضی موارد نیز استفاده از دستکش، ماسک و لباس‌های مخصوص لازم است. در این زمان استفاده از میوه تازه، سبزیجات و بودن گیاهان طبیعي در اتاق بیمار ممنوع مي باشد زیرا این مواد اغلب حاوی قارچ و میکروب‌هایی هستند كه می‌توانند احتمال عفونت را افزایش دهند. در مواردی كه می‌خواهید از اتاق خارج شوید بهتر است ماسک و لباس مخصوص بپوشید تا حداقل تماس را با سایر افراد داشته باشید.
در این روزهای انتظار، روزانه نمونه های خون جهت بررسی وضعیت “گرفتن پیوند” و بررسی عملکرد سایر دستگاه‌های بدن انجام می‌شود. وقتی پیوند شروع به فعالیت كرد كم كم آنتی بیوتیک‌ها قطع می‌شود و نیاز به تزریق خون و پلاکت كاهش می‌یابد و وقتی مغز استخوان توانست تعداد كافی گلبول قرمز، سفید و پلاکت بسازد شما از بیمارستان مرخص می‌شوید. بیماران پیوندی اغلب بین ۸-۴ هفته دربیمارستان بستری می‌شوند كه این زمان ممکن است بسته به وضعیت بیماری طولانی‌تر هم شود. حتما مراقبت های بعد از پیوند مغز استخوان را جدی بگیرید. تمامی این مراقبت‌ها توسط خدمات پرستاری در منزل شیراز به شما آموزش داده می‌شود.

مرحله پس از ترخیص

بعد از ترخیص بایستی احتیاطات مورد نیاز را برای مدت حداقل ۴-۳ ماه در پیوند از خود و ۱۲-۶ ماه در پیوند از دیگری رعایت نمایید سعی كنید در این مدت صبور و آرام باشید تا هرچه سریعتر به زندگی عادی و راحت خود بازگردید پس موارد زیر را رعایت نمایید:

عادات غذایی مناسب پیوند مغز و استخوان

تغذیه مناسب نقش مهمی در بهبود و تقویت سیستم ایمنی بدن پس از پیوند مغز استخوان دارد. انتخاب عادات غذایی سالم روند بهبودی را تسریع کرده و خطر عوارض جانبی را کاهش خواهد داد. عادات غذایی مناسب پیوند مغز و استخوان در ادامه نوشته شده است:

• زرده و سفیده تخم‌مرغ باید کامل پخته شوند؛ از مصرف تخم‌مرغ عسلی و غذاهای حاوی تخم‌مرغ نیم‌پز مانند املت، سالاد تخم‌مرغ، و سس مایونز خودداری کنید.
• شیر، ماست، پنیر و سایر محصولات لبنی باید پاستوریزه باشند. از مصرف شیرینی‌های حاوی خامه بپرهیزید و ترجیحاً محصولات لبنی با بسته‌بندی کوچک استفاده کنید تا نیازی به نگهداری اضافی در یخچال نداشته باشند.
• میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان تازه را با آب لوله‌کشی بشویید و ضدعفونی کنید.
• تنها از آبمیوه‌های تهیه شده در خانه استفاده کنید.
• از مصرف عسل پاستوریزه‌نشده خودداری کنید.
• هنگام پخت غذا مطمئن شوید که به‌طور کامل پخته شده باشد.
• گوشت قرمز را به‌گونه‌ای بپزید که هنگام خوردن اثری از رنگ صورتی یا قرمز در آن نباشد و از مصرف گوشت نیم‌پز یا کبابی نپخته اجتناب کنید.
• غذاهای دریایی را به‌صورت خام مصرف نکنید.
• از مصرف فست فود و غذاهای رستورانی خودداری کنید.

مراقبت از دهان بیمار پیوند مغز استخوان

درمان‌های شیمی‌درمانی و پیوند سلول‌های بنیادی می‌توانند بر سلامت دهان و دندان تاثیر جدی بگذارند. مراقبت صحیح از دهان در این دوره به کاهش عوارض جانبی کمک کرده و نقشی حیاتی در پیشگیری از عفونت‌های خطرناک دارد.

• دندان‌ها و لثه ها را ۲ تا ۳ بار در روز و هر بار به مدت ۲ تا ۳ دقیقه با مسواک نرم بشویید و ترجیحا از خمیر دندان‌های بدون اسانس حاوی فلوراید مانند بیوتن و سنسوداین استفاده كنید.
• برای رفع خشکی دهان از آدامس یا آب نبات بدون قند استفاده كنید.
• از مصرف نوشیدني هایي كه حاوي مقدار زیاد شکر هستند اجتناب كنید.
• لب‌های خود را مرطوب نگه دارید و از ترک خوردگی لب‌ها جلوگیری كنید.
• دندان مصنوعی را دوبار در روز مسواک زده و تمیز بشویید و در مواقعی كه از دندان استفاده نمی‌كنید آن را در محلول ضد میکروبی نگه دارید.
• ممکن است پزشک برای جلوگیری از عفونت دهان برای شما داروی نیستاتین تجویز كند. دارو را در دهان غرغره كرده و سپس قورت دهید و تا ۲۰ دقیقه بعد چیزی نخورید و نیاشامید.
• هنگام مراجعه به دندانپزشک، حتما وی را در جریان بیماری و درمان خود قرار دهید.

رعایت بهداشت فردی بیمار

رعایت بهداشت فردی در دوران شیمی درمانی و پیوند سلول‌های بنیادی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا این درمان‌ها سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند. توجه به اصول بهداشتی خطر عفونت‌ها را کاهش داده و به تسریع روند بهبودی کمک خواهد کرد. در صورت نیاز می‌توانید از اجاره اکسیژن ساز در شیراز کمک بگیرید.

• شستشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون را فراموش نکنید حتما قبل از درست كردن غذا و خوردن آن، بعد از رفتن به توالت، بعد از تماس با ترشحات بدن، بعد از تماس با تلفن، بعد از انجام كارهای منزل بشویید. همچنین به نزدیکان خود نیز یادآوری كنید كه مرتبا دست‌های خود را بشویند.
• سعي كنید روزانه حمام كنید، اینکار باعث كاهش باكتری های پوست شده و خطر عفونت را در شما كاهش می‌دهد از صابون‌های ملایم و مرطوب كننده استفاده كنید.
• می‌توانید جهت جلوگیری از خشکی پوست از لوسیون‌های مرطوب كننده فاقد الکل دوبار در روز استفاده كنید.
• خانه خود را تمیز نگه دارید.
• از رفتن به اماكن پرجمعیت و شلوغ بپرهیزید.
• از تماس با افرادی كه سرما خورده اند بپرهیزید.
• در حیاط یا باغچه كار نکنید و سعی كنید با خاک و گل و گیاهان تماس نداشته باشید.

نشانه های پس زدن پیوند مغز استخوان

پس زدن پیوند مغز استخوان، که به‌عنوان بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD) نیز شناخته می‌شود علائم مختلفی در بدن ایجاد می‌کند. این نشانه‌ها شامل بثورات پوستی، خارش شدید، خشکی و التهاب چشم‌ها، زردی پوست و چشم به دلیل آسیب کبدی و اسهال یا درد شکمی به علت درگیری دستگاه گوارش است. در موارد شدید، علائم ممکن است به کاهش وزن، ضعف عمومی و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی منجر شود. تشخیص و درمان به‌موقع این عوارض برای جلوگیری از آسیب‌های جدی ضروری است.

شرایط اهدا کننده پیوند مغز استخوان چیست؟

برای اهدا سلول‌های بنیادی خون‌ساز یا مغز استخوان، اهداکننده باید شرایط خاصی را داشته باشد تا ایمنی و موفقیت پیوند تضمین شود. شرایط اهدا کننده پیوند مغز استخوان در ادامه نوشته شده است:

• سازگاری ژنتیکی: آزمایش HLA (آنتی‌ژن‌های سطحی گلبول سفید) برای تطابق ژنتیکی بین اهداکننده و گیرنده ضروری است. سازگاری بالا احتمال موفقیت پیوند را افزایش می‌دهد.
• سن و سلامت عمومی: اهداکنندگان باید بین ۱۸ تا ۶۰ سال سن داشته باشند و از سلامت جسمی و روانی کامل برخوردار باشند. بیماری‌هایی مانند دیابت کنترل‌نشده، سرطان یا بیماری‌های قلبی مانع از اهدا می‌شوند.
• عدم وجود بیماری‌های عفونی: فرد نباید بیماری‌های عفونی فعال مانند HIV، هپاتیت B یا C داشته باشد، زیرا می‌تواند برای گیرنده خطرناک باشد.
• وزن و وضعیت بدنی: اهداکننده باید وزن مناسبی داشته باشد تا فرآیند اهدا برای او ایمن صورت گیرد.
• آمادگی برای فرآیند اهدا: اهداکننده باید از نظر جسمی و روحی آماده شرکت در فرآیند اهدا باشد که ممکن است شامل آزمایش‌ها و بی‌حسی در حین جمع‌آوری سلول‌ها باشد.
• اهداکننده باید به طور کامل با فرایند اهدا و عوارض احتمالی آشنا بوده و رضایت آگاهانه خود را اعلام کند.

در صورت مشاهده علائم و عوارض پیوند مغز و استخوان زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

پیوند مغز استخوان ممکن است با عوارض و نشانه‌های خاصی همراه باشد که به توجه فوری پزشکی نیاز دارند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرعادی در وضعیت سلامتی، ضروری است که فورا با پزشک خود مشورت کنید. اعزام آمبولانس در شیراز در این مواقع در کنار شما است.

خونریزی از دهان یا لثه، خونریزی از بینی كه متوقف نمی‌شود، كبودی روی بازوها یا ساق پا، مشاهده نقاط كوچک قرمز یا بنفش برروی پوست، ادرار قهوه‌ای یا قرمز رنگ، مدفوع سیاه یا قیری رنگ یا وجود خون قرمز در مدفوع، بالا آوردن خون، تاری دید یا دوبینی.

پس از انجام پیوند طبق توصیه پزشک به طور مرتب جهت بررسی مجدد مراجعه نمایید. در صورت وجود هر یک از علائم زیر به پزشک خود اطلاع دهید:

• تب، لرز و عرق
• راش یا تاول پوستی جدید
• زرد شدن پوست و چشم
• تنگی نفس در حالت استراحت
• سوزش ادرار
• اسهال
• تورم دست‌ها و پاها

آخرین سخن درباره مدت قرنطینه بعد از پیوند مغز استخوان

پیوند مغز و استخوان و شرایط آن درمانی پیشرفته است که می‌تواند به بیماران مبتلا به بیماری‌های خونی و سرطانی کمک کند، اما موفقیت آن بستگی به شرایط مختلفی دارد. شرایط اهدا کننده پیوند مغز استخوان مهم است و باید از نظر ژنتیکی سازگار، سالم و بوده و بیماری عفونی نداشته باشد. همچنین مراقبت های بعد از پیوند مغز استخوان در این دوره اهمیت بسیاری دارد. افراد باید مراقبت از دهان، رعایت بهداشت شخصی و نشانه های پس زدن پیوند مغز استخوان را جدی بگیرند. در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی عوارض پیوند مغز استخوان برای دهنده یا فرد بیمار از پزشک خود کمک بگیرید و یا با مرکز شیراز درمان تماس حاصل فرمایید. فراموش نکنید مدت قرنطینه بعد از پیوند مغز استخوان از اهمیت بالایی برخوردار است.

پرسش‌های متداول در مورد مراقبتهای بعد از پیوند مغز استخوان

عوارض پیوند مغز استخوان برای دهنده چیست؟

عوارض پیوند مغز استخوان برای اهداکننده ممکن است شامل درد و ناراحتی در محل برداشت سلول‌های بنیادی، عفونت‌ها، خستگی شدید و کاهش سطح گلبول‌های سفید باشد. در برخی موارد، ممکن است عوارض جانبی دیگری مانند خونریزی یا واکنش‌های آلرژیک به داروهای مورد استفاده نیز بروز دهد.

مدت قرنطینه بعد از پیوند مغز استخوان چه قدر است؟

مدت زمان قرنطینه پس از پیوند مغز استخوان بسته به وضعیت سیستم ایمنی بیمار و روند بهبودی بین دو تا چهار هفته است. در این دوره، بیمار باید از تماس با افراد مبتلا به عفونت و محیط‌های آلوده اجتناب کند تا از بروز عوارض پیشگیری شود.

چه علائمی نشان دهنده پس زدن پیوند مغز استخوان است؟

علائمی همچون بثورات پوستی، اسهال، درد شکمی، زردی پوست و چشم‌ها و ضعف عمومی نشان‌دهنده پس زدن پیوند است. در صورت مشاهده این علائم، باید بلافاصله با پزشک تماس گرفته شود.

آیا پیوند مغز امکان پذیر است؟

تا به امروز، پیوند مغز به طور کامل در انسان‌ها امکان‌پذیر نیست. این موضوع به دلایل علمی، فنی و اخلاقی بسیار پیچیده است.

برای پیوند مغز استخوان چه باید کرد؟

برای پیوند مغز استخوان، مراحل زیر انجام می‌شود:

• ارزیابی پزشکی: بیمار توسط تیم پزشکی بررسی می‌شود تا شرایطش برای پیوند مناسب باشد.
• یافتن اهداکننده: اهداکننده‌ای با سازگاری بافتی (از طریق خانواده یا بانک مغز استخوان) پیدا می‌شود.
• شیمی‌درمانی/پرتو درمانی: بیمار تحت درمان‌های تهاجمی قرار می‌گیرد تا مغز استخوان بیمار از بین برود.
• پیوند: سلول‌های بنیادی سالم از اهداکننده به بیمار تزریق می‌شود.
• دوره نقاهت: بیمار تحت مراقبت‌های شدید قرار می‌گیرد تا از رد پیوند و عفونت جلوگیری شود.

این فرآیند پیچیده و نیازمند نظارت دقیق پزشکی است.

آیا پیوند مغز و استخوان برای همه بیماران مناسب است؟

پیوند مغز استخوان برای بیمارانی که به بیماری‌های خونی یا سرطانی مانند لوسمی یا لنفوم مبتلا هستند مناسب است. اما برای انجام پیوند، شرایطی همچون سازگاری سلولی، سن و وضعیت کلی سلامتی بیمار باید بررسی شود.