غذای آماده گاواژ (یا تغذیه لوله‌ای) یکی از روش‌های مهم و کاربردی در تغذیه بیمارانی است که قادر به تغذیه طبیعی نیستند. تغذیه بیمار از طریق لوله که به صورت وارد کردن لوله‌ای به داخل معده یا روده انجام می‌شود امکان دریافت مواد غذایی، ویتامین و مواد معدنی ضروری را فراهم می‌کند. از غذای مناسب برای گاواژ به‌طور گسترده در بیمارستان و مراکز درمانی استفاده می‌شود. این نوع غذا کمک می‌کند تا بیمارانی که به دلایل مختلف مختلف نمی‌توانند غذا را به‌صورت عادی بلعیده یا هضم کنند، تغذیه‌ای کامل و مناسب داشته باشند.
نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله باید توسط پرستار آموزش‌دیده و افراد با تجربه انجام شود تا از هرگونه آسیب به بیمار جلوگیری شود زیرا این می‌تواند منجر به مشکلات جدی مثل عفونت یا خفگی شود. همچنین، غذای مقوی برای بیماران ICU باید حاوی مقدار زیادی پروتئین باشد، زیرا کمبود این ماده می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی مانند کاهش سلامت عمومی، ضعیف شدن سیستم ایمنی و حتی افزایش خطر مرگ در بیماران شود. در این مطلب به بررسی مواد غذایی تهیه شده از طریق انواع گاواژ اهمیت آن در بهبود و نگهداری سلامت بیماران و چگونگی تهیه و استفاده از نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله خواهیم پرداخت.
اصول صحیح گاواژ با دقت بسیار و تحت نظارت متخصصان تغذیه و پزشکی تهیه می‌شوند تا طرز تهیه گاواژ بیمارستانی به درستی انجام شده و از تمام نیازهای تغذیه‌ای بیماران به بهترین شکل ممکن مراقبت شود. به نظر شما طرز تهیه سوپ گاواژ چگونه است؟
تغذیه از طریق لوله یا گاواژ چیست؟
تغذیه از طریق لوله یا گاواژ (Gavage) روشی است که برای تغذیه افرادی که به دلایلی مانند زخم‌های دهانی، سوختگی، یا بیماری‌های عصبی نمی‌توانند غذا را به‌صورت معمول مصرف کنند، استفاده می‌شود. در این روش، مواد غذایی از طریق یک لوله باریک به معده یا روده کوچک منتقل می‌شوند. تغذیه از طریق لوله به دو روش انجام می‌شود.
- تغذیه بینی-معدی (NG): لوله از طریق بینی وارد مری شده و به معده می‌رسد و برای تغذیه کوتاه‌مدت استفاده می‌شود.
- تغذیه دهانی-معدی (OG): این روش مشابه تغذیه بینی معدی است، با این تفاوت که لوله از طریق دهان وارد مری می‌شود.
انواع گاواژ برای بیمارانی که به دلیل شرایط پزشکی مانند سکته مغزی، بیماری‌های عصبی، جراحی‌های بزرگ یا مشکلات بلع نمی‌توانند به‌صورت طبیعی غذا بخورند بسیار مفید است. غذای آماده گاواژ به بیمار اجازه می‌دهد تا نیازهای تغذیه‌ای خود را تامین کرده و سریع‌تر بهبود یابد.
نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله
نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله باید به گونه‌ای انجام شود که منجر به آسیب یا زخمی شدن نای نشود. این کار باید حتما توسط پرسنل آموزش‌دیده و خدمات پرستار در منزل شیراز انجام گیرد. برای اطلاع از نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله، مراحل زیر را مشاهده کنید:
- مهم‌ترین موضوع در غذا دادن به بیمار، چک کردن طول لوله است. برای انجام این کار، در ابتدا آن بخش از طول لوله تغذیه که از شکم بیرون آمده را علامت بزنید و ببینید چند سانتیمتر است و روزانه به آن علامت توجه کنید. تغییر طول خطرناک است و باید حتما به پزشک این موضوع را اطلاع دهید.
- در مرحله بعد، محتویات معده را خارج کنید و مطمئن شوید همه مواد غذایی مانده از معده خارج شده است.
- هر بار می‌بایست کمتر از ۵۰ سی سی در معده باقی مانده باشد.
- برای اطمینان از باز بودن لوله تغذیه، قبل از تغذیه، مقداری آب با درجه حرارت اتاق وارد لوله کنید.
- بعد از تغذیه نیز لوله را با آب بشویید، تا ذرات مواد غذایی در لوله موجب انسداد و یا فساد نشود.
- غذا با نیروی جاذبه و ارتفاع ۴۵ سانتیمتر به راحتی وارد معده می‌شود. بنابراین نیازی به فشار برای وارد شدن غذا نمی‌باشد.
- پس از غذا، به مدت یک ساعت زاویه ۴۵ درجه سر تخت را بالا نگه‌دارید تا از برگشت غذا به مری و راه تنفسی جلوگیری شود
- معده در هر بار (۴-۳ ساعت یکبار) ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی لیتر مایع را می‌تواند تحمل کند.
- در صورت هر گونه انسداد (گرفتگی) حین تغذیه، کار را متوقف کرده و با پزشک حتما تماس بگیرید. در چنین شرایط، میتوانید از خدمات مشاوره پزشکی تلفنی در شیراز استفاده کنید.
- اگر بیمار احساس پری دارد، میتوانید حجم مواد غذایی را کمتر ولی دفعات را بیشتر کنید.
- هر بار بعد از تغذیه و یا دادن دارو، حتما لوله تغذیه را با ۳۰ میلی لیتر آب شستشو دهید و روزانه باز بودن لوله را چک کنید.
- پس از گاواژ سرنگ را بشویید و خوب خشک کرده و در جای تمیز، برای بار بعدی نگهداری کنید. همچنین، هر ۲۴ ساعت یک بار وسایل گاواژ را تعویض نمایید.
- وزن کردن بیمار باید هفته‌ای یکبار انجام شود و باید حتما پزشک معالج از تغییرات افزایش و کاهش وزن بیمار اطلاع داشته باشد.
تغذیه با مواد غذایی تهیه شده از راه گاواژ
تغذیه بیمار از طریق لوله برای بیمارانی که از این روش استفاده می‌کنند، اهمیت زیادی دارد. اگر فرد در بیمارستان بستری باشد، تحت نظارت کارشناسان تغذیه است و آنها می‌توانند رژیم غذایی مناسب و متناسب با نیازهای بیمار را فراهم کنند. در بیمارستان با توجه به شرایط بیمار هر سه ساعت یکبار به بیمار مواد غذایی مقوی و مورد نیاز داده می‌شود. زمانی که بیمار بعد از اجاره تخت برقی بیمارستانی در شیراز به منزل می‌رود. اعضای خانواده باید لیست مواد غذایی مورد نیاز بیمار را به موقع تهیه کرده و با رعایت موارد بهداشتی، مواد غذایی مقوی را به بیمار بدهند تا از بروز سوء تغذیه جلوگیری شود.
برنامه غذایی مناسب برای بیماران با لوله معده (گاواژ)
برای بسیاری از افراد این سؤال پیش می‌آید که غذاهای مناسب برای گاواژ چیست. به‌طور کلی، غذاهای مناسب برای بیماران بسته به سن و وضعیت جسمانی بیمار می‌تواند متفاوت باشد. اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که تمام غذاها باید حاوی پروتئین کافی باشند، زیرا پروتئین نقش بسیار مهمی در ترمیم بافت‌های بدن، حفظ عضلات و تقویت سیستم ایمنی بدن دارد.
برای اطلاع بیشتر شما، در زیر یک برنامه غذایی مناسب برای بیماران با لوله معده (گاواژ) ارائه شده است. توجه داشته باشید که همه مواد غذایی پس از پخت باید در مخلوط‌کن ریخته و پوره شوند تا برای گاواژ آماده گردند. همچنین، مواد غذایی باید تازه باشند و به‌صورت روزانه خریداری شوند و در یخچال قرار گیرند.
گاواژ رژیم غذایی معمولی (۲۰۰۰ کالری)
برنامه غذایی روزهای یکشنبه و سه شنبه
۸۶ گرم برنج + ۷۵ گرم پودرکربومس + ۱۴۵ گرم گوشت قرمز + ۱۰۵ گرم گوشت سفید (مرغ، ماهی) + ۱عدد تخم مرغ + ۱۳۰ گرم تره جعفری خرد شده + ۱۵۰ گرم گوجه فرنگی رنده شده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گرم هویج رنده شده + ۲۴۰ گرم لوبیای سبز خرد شده + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گرم نمک یددار + ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک) + پودر کربومس حاوی کربوهیدرات میباشد که میتوانید آن را از داروخانه ها تهیه نمایید.
برنامه غذایی روزهای سایر روزهای هفته
۸۶ گرم برنج + ۷۵ گرم پودرکربومس + ۲۱۵ گرم گوشت سفید (مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ ۱۳۰+ گرم تره جعفری خرده شده + ۱۵۰ گرم گوجه فرهنگی رنده شده بدون پوست و تخمه ۱۰۰+ گرم کدو رنده شده + ۲۴۰ گرم لوبیای سبز خرد شده + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گرم نمک یددار+ ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
گاواژ رژیم غذایی پرپروتئین ( ۲۰۰۰ کالری)
یکشنبه و سه شنبه ها
۸۶ گرم برنج + ۷۵ گرم پودر کربومس + ۱۹۰ گرم گوشت قرمز + ۱۴۵ گرم گوشت سفید( مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ + ۱۳۰ گرم تره جعفری خرد شده+ ۱۵۰ گرم گوجه فرنگی رنده شده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گرم هویج رنده شده + ۲۴۰ گرم لوبیای سبز خرد شده + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گرم نمک یددار + ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
سایر روزهای هفته
۸۶ گرم برنج + ۷۵ گرم پودر کربومس + ۲۸۵ گرم گوشت سفید (مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ ۱۳۰+ گرم تره جعفری خرد شده + ۱۵۰ گرم گوجه فرنگی رنده شده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گرم کدو رنده شده + ۲۴۰ گرم لوبیای سبز خرد شده + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گرم نمک یددار+ ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
گاواژ رژیم غذایی پرپتاسیم ( ۲۰۰۰ کالری)
یکشنبه و سه شنبه ها
۸۶ گرم برنج + ۷۵ گرم پودر کربومس+ ۱۴۵ گرم گوشت قرمز + ۱۰۵ گرم گوشت سفید( مرغ ،ماهی ) + ۱ عدد تخم مرغ + ۱۳۰ گرم تره جعفری خرد شده + ۱۵۰ گرم گوجه فرنگی رنده شده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گرم هویج رنده شده + ۱۰۰ گرم کرفس خرد شده + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه ( آب سیب را بگیرید ) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل+ ۲ گرم نمک یددار+ ۳ فنجان ماست ( ترجیحا نوع پروبیوتیک)
سایر روزهای هفته
۸۶ گرم برنج + ۷۵ گرم پودر کربومس + ۲۱۵ گرم گوشت سفید (مرغ، ماهی)+ ۱عدد تخم مرغ+ ۱۳۰ گرم تره جعفری خرد شده + ۱۵۰ گرم گوجه فرنگی رنده شده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گرم کدو رنده شده + ۱۲۰ گرم اسفناج خرد شده + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا+ ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گرم نمک یددار+ ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
گاواژ رژیم غذایی دیابتی ( ۲۰۰۰ کالری)
یکشنبه و سه شنبه ها
۸۷ گرم برنج + ۷۵ گرم پودر کربومس + ۱۴۵ گرم گوشت قرمز + ۱۰۵ گرم گوشت سفید( مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ + ۱۳۰ گرم تره جعفری خرد شده + ۱۵۰ گرم گوجه فرنگی رنده شده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گرم هویج رنده شده + ۲۴۰ گرم لوبیای سبز خرد شده + ۴ سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۲ گرم نمک یددار+ ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
سایر روزهای هفته
۸۷ گرم برنج + ۷۵ گرم پودر کربومس + ۲۱۵ گرم گوشت سفید (مرغ ، ماهی) + ۱عدد تخم مرغ + ۱۳۰ گرم تره جعفری خرد شده + ۱۵۰ گرم گوجه فرنگی رنده شده بدون پوست و تخمه ۱۰۰+ گرم کدو رنده شده+ ۲۴۰ گرم لوبیای سبز خرد شده + ۴ سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانوال+ ۲ گرم نمک یددار+ ۳ فنجان ماست ( ترجیحا نوع پروبیوتیک)
طرز تهیه گاواژ بیمارستانی
طرز تهیه گاواژ بیمارستانی نیازمند دقت و نظارت پزشکی یا ویزیت پزشک در منزل شیراز است تا تمام نیازهای تغذیه‌ای بیمار به‌خوبی تامین شود و هیچ عارضه‌ای به وجود نیاید. برای تهیه گاواژ بیمارستانی از فرمول‌های تجاری آماده یا مخلوط‌های تهیه شده توسط متخصصان تغذیه استفاده می‌شود. در ادامه به مراحل تهیه یک نمونه گاواژ بیمارستانی اشاره می‌کنیم:
- ابتدا مواد غذایی از جمله برنج، گوشت قرمز، گوشت سفید(مرغ، ماهی)، تره جعفری خرد شده و لوبیای سبز خرد شده و یا هویج (در رژیم پرپتاسیم اسفناج) را بگذارید خوب بپزد. تقریبا بعد از پخت کامل مواد گفته شده، تخم مرغ، کدو و آب گوجه فرنگی را به آن اضافه نمایید.سپس آن را در مخلوط کن ریخته تا مخلوط شود.
- پس از اینکه مواد پخته شده کمی سرد شد، آب سیب و عسل را اضافه کنید و از یک صافی فلزی عبور دهید تا ترکیبات درشت آن گرفته شود. (در رژیم دیابتی عسل حذف گردیده است).
- در این زمان روغن کانولا و پودر کربومس را به آن اضافه نمایید.
- سپس این مخلوط را درون ظرف شیشه ای مدرج بریزید و با آب جوش سرد شده ، حجم آن را به ۲۰۰۰ سی سی برسانید.
- بنا به تحمل بیمار، این محلول را هر ۲ ساعت یک بار و هر بار ۲۲۲ سی سی و یا هر ۳ ساعت یک بار، هر بار ۲۸۶ سی سی به بیمار گاواژ کنید.
- مدت هر بار گاواژ باید بین ۱۵-۱۰ دقیقه طول بکشد. به عبارتی مایع به آرامی وارد لوله و دستگاه گوارش بیمار گردد.
- ساعات پیشنهادی در گاواژ ۲ ساعته در ساعت‌های ۶-۸-۱۰-۱۲-۱۴-۱۶-۱۸-۲۰ و ۲۲ میباشد (۹ نوبت).
- ساعات پیشنهادی در گاواژ ۳ ساعته در ساعت‌های ۶-۹-۱۲-۱۵-۱۸-۲۱ و ۲۴ میباشد (۷نوبت).
دقت داشته باشید که، به حجم رساندن دقیق گاواژ بسیار مهم است، زیرا هر سی سی آن باید ۱ کیلوکالری انرژی دهد. آبی که ابتدا و انتهای گاواژ بکار می‌برید، جزء این ۲۰۰۰ سی سی محسوب نمی‌شود. با توجه به اینکه اضافه نمودن ماست در زمان پخت و تهیه غذا، کیفیت و طعم غذا را تغییر می‌دهد، زمان گاواژ و یا بین وعده‌های غذایی ماست را گاواژ نمایید.
آشنایی با انواع گاواژ
گاواژ (تغذیه از طریق لوله) انواع مختلفی دارد که بر اساس روش ورود لوله به بدن و محل قرارگیری آن دسته بندی می‌شود. هر نوع گاواژ برای شرایط و نیازهای خاصی از بیماران برای غذای مناسب برای گاواژ و اجاره اکسیژن ساز در شیراز مناسب است. در ادامه به توضیح انواع مختلف گاواژ می‌پردازیم:
| انواع گاواژ | مسیر ورود لوله | مدت زمان استفاده | کاربرد |
| بینی-معدی (NG Tube) | از طریق بینی به معده | کوتاه‌مدت (کمتر از ۴ هفته) | تغذیه کوتاه مدت |
| دهانی-معدی (OG Tube) | از طریق دهان به معده | کوتاه‌مدت (کمتر از ۴ هفته) | تغذیه کوتاه مدت |
| بینی-روده‌ای (Nasoenteric Tube) | از طریق بینی به روده کوچک | حدودا کوتاه مدت | تغذیه برای بیمارانی با مشکلات معده |
| معدی از طریق پوست (PEG) | از طریق پوست به معده | بلند مدت (بیش از ۴ هفته) | تغذیه طولانی‌مدت |
| روده‌ای از طریق پوست (PEJ) | از طریق پوست به روده کوچک (ژژونوم) | بلند مدت (بیش از ۴ هفته) | تغذیه طولانی‌مدت برای بیمارانی با مشکلات معده |
| از طریق جراحی (Surgical Gastrostomy/Jejunostomy) | از طریق جراحی باز به معده یا روده کوچک | بلند مدت | تغذیه طولانی‌مدت برای موارد خاص و نیاز به جراحی |
اصول صحیح گاواژ چگونه است؟
اصول صحیح گاواژ شامل مراحلی است که باید به دقت و تحت نظارت کادر پزشکی با کمک وصل سرم و تزریقات در منزل شیراز انجام گیرد. اصول صحیح گاواژ باعث جلوگیری از عوارض شده و کمک می‌کند بیمار به خوبی تغذیه شود. این اصول شامل آماده‌سازی صحیح، انجام درست مراحل تغذیه و نظارت دقیق بر وضعیت بیمار است.
- فرمول تغذیه باید براساس نیازهای خاص بیمار انتخاب شود. از این رو مشورت با متخصص تغذیه و پزشک ضروری است.
- از لوله‌های تغذیه‌ای مناسب (نرمال یا بزرگ‌تر) و دستگاه‌های تغذیه‌ای مورد تایید استفاده شود.
- تجهیزات و دست باید به‌خوبی شسته و ضدعفونی گردد.
- لوله تغذیه باید به درستی و با تکنیک صحیح در جای خود قرار گیرد و توسط پزشک یا پرستار انجام می‌شود.
- پس از قرار دادن لوله گاواژ موقعیت آن باید با استفاده از عکس برداری یا آزمون‌های خاص (مثل تست pH معده) تایید شود.
- غذای مناسب برای گاواژ باید به درستی آماده شده و در دمای مناسب (دمای اتاق یا کمی گرمتر) باشد.
- محلول تغذیه به دستگاه تغذیه متصل شود و لوله به‌آرامی وارد معده یا روده گردد
- تغذیه بیمار از طریق لوله باید تدریجی و تحت نظارت باشد. شروع با حجم کم و افزایش تدریجی آن توصیه می‌شود.
- وضعیت بیمار باید به دقت تحت نظر باشد و علائمی مانند تهوع، استفراغ، اسهال و مشکلات تنفسی بررسی شود.
- اگر بیمار در منزل است، میتوانید برای تعویض و انجام خدمات سوند معده در منزل شیراز استفاده کنید.
- غذای مقوی برای بیماران ای سی یو حاوی پروتئین، کربوهیدرات و چربی‌های سالم باشد تا به بهبود سریع‌تر بیمار کمک کند.
آخرین سخن درباره تغذیه از طریق لوله های تغذیه ای
غذاهای مناسب برای تغذیه از طریق لوله (گاواژ) باید به‌صورت تازه خریداری و مصرف شوند. این غذاها باید از مواد مغذی غنی و با کیفیت بالا تشکیل شده باشند تا نیازهای تغذیه‌ای بیمار را برآورده کنند. همچنین، نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله باید بدون ایجاد اذیت یا ناراحتی برای بیمار باشد. بعد از غذا دادن به بیمار، حتما سر تخت را به میزان ۴۵ درجه بالا نگه دارید تا از بروز مشکلاتی مانند خفگی جلوگیری شود. برای جلوگیریاز خطرات اینچنینی، بیمار را فور ترک نکنید و برای چند دقیقه در کنار او بمانید.
غذای مقوی برای بیماران در ICU می‌تواند شامل انواع پوره گوشت، پوره سبزیجات و غلات باشد تا انرژی لازم را برای بیمار فراهم می‌آورد. همچنین، باید توجه داشته باشید که تمامی مواد غذایی باید به‌طور کامل پوره و با غلظت مناسب آماده شوند تا از انسداد لوله جلوگیری شود.
سوالات متداول
غذاهای مناسب برای گاواژ چیست؟
غذاهای مناسب برای هر بیمار بستگی به شرایط سلامتی و سن او دارد. اما به‌طور کلی، برنامه غذایی مناسب باید شامل همه مواد غذایی مورد نیاز بیمار، به‌خصوص پروتئین، باشد. پروتئین در ترمیم بافت‌های بدن و حفظ سلامت بیمار نقش بسیار مهمی دارد.
نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله چگونه است؟
نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله باید توسط پرستاران و کادر پزشکی آموزش‌دیده انجام شود تا از بروز مشکلاتی مانند زخم شدن یا انسداد لوله جلوگیری گردد.
آیا تغذیه از طریق لوله عوارض جانبی دارد؟
بله، ممکن است عوارض جانبی مانند انسداد لوله، عفونت یا مشکلات گوارشی مانند اسهال یا یبوست رخ دهد. برای کاهش این عوارض، ضروری است که تغذیه تحت نظر پزشک یا پرستار متخصص انجام شود.
