پرتودرمانی و عوارض جانبی آن چیست؟

پرتودرمانی یکی از روش‌های رایج برای درمان سرطان و برخی بیماری‌های دیگر است که در آن از امواج الکترومغناطیسی مانند اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن یا کوچک کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش به تنهایی یا همراه با جراحی و شیمی درمانی به کار می‌رود. پرتودرمانی و عوارض جانبی آن چیست؟ بسیاری از بیماران سوال دارند پرتو درمانی چیست و آیا درد دارد؟ آیا پرتو درمانی برای اطرافیان ضرر دارد؟ پرتودرمانی روشی برای درمان تومور است که در آن برای نابودی و جلوگیری از انتشار سلولهای مربوطه، از دز بالای پرتو استفاده میکنند.

عوارض پرتو درمانی برای کودکان و دیگر افراد موقتی بوده و پس از پایان درمان به تدریج کاهش خواهد یافت. عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان باردار اگرچه چالش‌هایی دارد اما یکی از موثرترین روش‌های کنترل و درمان سرطان محسوب می‌شود. در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با پرتو درمانی آشنا کنیم تا بدانید radiation therapy چیست و آیا اشعه پرتو درمانی برای اطرافیان ضرر دارد یا خیر.

پرتو درمانی چیست؟

پرتو درمانی به انگلیسی radiation therapy یکی از روش‌های درمانی است که در آن از امواج پرانرژی مانند اشعه ایکس، گاما یا پروتون برای از بین بردن یا کوچک کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش با آسیب رساندن به DNA سلول‌های سرطانی، رشد و تکثیر آن‌ها را متوقف می‌کند. پرتو درمانی به دو صورت انجام می‌گیرد. بسته به نوع سرطان، میزان پیشرفت بیماری و شرایط بیمار، پرتودرمانی به‌تنهایی یا همراه با جراحی و شیمی درمانی استفاده می‌شود. اگر بیمار شما حال بدی دارد از اجاره تخت بیمارستانی شیراز کمک بگیرید.

• پرتودرمانی خارجی که با دستگاهی که اشعه را به سمت تومور می‌فرستد انجام می‌گیرد.
• داخلی که با قرار دادن منبع اشعه در داخل بدن انجام می‌شود.

پرتودرمانی با تومور چه میکند؟

پرتودرمانی با استفاده از امواج، DNA سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و آن‌ها را تخریب یا از تکثیرشان جلوگیری می‌کند.

• درمان تومور:از پرتودرمانی جهت معالجه، متوقف یا کند کردن رشد تومور استفاده میکنند.
• کاهش علائم: اگر عالج امکانپذیر نباشد، از پرتودرمانی برای کوچك کردن تومورها استفاده میکنند تا فشار را کاهش دهد.
• گاهی پرتودرمانی درد را کاهش می‌دهد و از بروز مشکلاتی مانند نابینایی یا از دست دادن کنترل روده و مثانه پیشگیری خواهد کرد.

چقدرطول میکشد تا پرتودرمانی اثر کند؟

پرتودرمانی سلول‌های توموری را بیدرنگ نمیکشد. روزها و هفته‌ها طول میکشد تامرگ سلول‌های توموری شروع شود. سپس سلول‌های توموری درطول هفته‌ها و ماه‌ها پس ازپایان پرتودرمانی به تدریج نابود می‌شوند.

ایا پرتودرمانی درد دارد؟

خیر پرتودرمانی درد ندارد. اما عوارض جانبیاش درد یا ناراحتی خواهد داشت. اشعه‌ای که به بدن تابانده می‌شود، هیچ حسی ایجاد نمی‌کند. با این حال برخی بیماران ممکن است پس از جلسات درمانی، بسته به ناحیه تحت درمان، دچار عوارضی مانند التهاب، تحریک پوست یا درد شوند. عوارض پرتو درمانی موقتی هستند و با توصیه‌های ویزیت پزشک در منزل شیراز قابل مدیریت خواهند بود.

ایا پرتودرمانی برای اطرافیان ضرر دارد؟

خیر، پرتودرمانی خارجی کسی را آلوده به رادیواکتیو نمیکند. شما بدون هیچ محدودیتی میتوانید با افراد دیگر، حتی کودکان و نوزادان تماس داشته باشید. اما در پرتودرمانی داخلی که منبع رادیواکتیو در داخل بدن قرار می‌گیرد، برای مدت کوتاهی محدودیت‌هایی در تماس با دیگران خواهید داشت. بهتر است از کودکان و زنان باردار فاصله بگیرید. اما به‌طور کل پزشک با توجه به نوع درمان، دستورالعمل‌های لازم را ارائه خواهد داد.

عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان باردار

در پرتودرمانی خارجی بیمار پس از دریافت اشعه، رادیواکتیو نمی‌شود و هیچ خطری برای اطرافیان؛ از جمله زنان باردار ندارد. اما در پرتودرمانی داخلی که در آن یک منبع رادیواکتیو به‌طور موقت یا دائم در داخل بدن قرار می‌گیرد، ممکن است مقداری تشعشع به اطراف ساطع شود. در چنین مواردی پزشک برای مدت کوتاهی محدودیت‌هایی در تماس نزدیک با زنان باردار توصیه خواهد کرد تا از هرگونه تاثیر احتمالی بر رشد جنین جلوگیری شود.

عوارض پرتو درمانی برای کودکان چیست؟

کودکان به دلیل رشد سریع سلول‌های بدنشان، نسبت به عوارض پرتودرمانی حساس‌تر از بزرگسالان هستند. بسته به ناحیه‌ای که تحت درمان قرار می‌گیرد، ممکن است عوارضی مانند اختلال در رشد، مشکلات شناختی، کاهش تراکم استخوان و تغییرات هورمونی ایجاد شود. همچنین برخی کودکان در طول درمان دچار خستگی، تهوع یا تحریک پوستی می‌شوند. پزشکان هم با تنظیم دقیق دوز اشعه و نظارت مستمر، سعی می‌کنند این عوارض را به حداقل برسانند. اجاره دستگاه زردی نوزاد در شیراز برای نوزادانی که دچار زردی شده‌اند موثر است.

آیا هنگام پرتو درمانی برنامه غذایی خاصی را باید رعایت کرد؟

تغذیه مناسب در طول پرتودرمانی به حفظ انرژی، کاهش عوارض جانبی و بهبود روند درمان کمک می‌کند. بسته به ناحیه تحت درمان پزشک توصیه‌های غذایی خاصی ارائه می‌دهد تا مشکلاتی مانند تهوع، کاهش اشتها یا التهاب دستگاه گوارش کاهش یابد.

بدن برای التیام یافتن در طول پرتودرمانی انرژی زیادی صرف میکند. رساندن کالری و پروتئین کافی به بدن برای ثابت نگه داشتن وزن اهمیت زیادی دارد.

به تغییرات در بدنتان اهمیت دهید و پزشك یا کارشناس رادیوتراپی را در جریان بگذارید اگر:

• دردی دارید که قطع نمیشود.
• غده، برآمدگی، التهاب، بثورات، کبودی یا خونریزی جدید دارید.
• تغییر در اشتها، حال تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست دارید.
• بی دلیل وزنتان کم میشود.
• تب دارید، سرفه میکنید یا صدایتان میگیرد و صاف نمیشود.
• یا هر علامت دیگری دارید که نگرانتان میکند.

عوارض جانبی پرتودرمانی و راه‌های مدیریت آن

پرتودرمانی مانند هر روش درمانی دیگر با برخی عوارض همراه است، اما این مشکلات در همه بیماران ایجاد نمی‌شود و قابل کنترل و موقتی هستند.

رعایت نکات مراقبتی و توجه به توصیه‌های پزشک به کاهش عوارض پرتودرمانی موثر است. اعزام آمبولانس در شیراز در مواقع اضطراری به شما کمک می‌کند.

کاهش ایمنی و خطر عفونت

پرتودرمانی بر سیستم ایمنی تاثیر گذاشته و بدن را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر خواهد کرد.

• از حضور در مکان‌های شلوغ و تماس نزدیک با افراد مبتلا به عفونت‌های تنفسی خودداری کنید.
• در صورت مشاهده علائمی مانند گلودرد، تب، تنگی نفس یا تپش قلب به پزشک اطلاع دهید.

خستگی مفرط

احساس ضعف و خستگی پس از پرتودرمانی امری طبیعی است و نیاز به مدیریت صحیح دارد.

• فعالیت‌های روزمره را محدود کرده و زمان بیشتری را به استراحت اختصاص دهید.
• در صورت نیاز، چندین استراحت کوتاه در طول روز داشته باشید.
• برای انجام کارهای روزمره از خانواده یا دوستان کمک بگیرید.

کاهش اشتها

کاهش اشتهای ناشی از پرتو درمانی منجر به ضعف و کندی روند بهبودی می‌شود، بنابراین رعایت اصول تغذیه‌ای اهمیت دارد.

• وعده‌های غذایی را کوچک اما در دفعات بیشتر مصرف کنید.
• از غذاهای مورد علاقه خود استفاده کنید تا میل به غذا خوردن افزایش یابد.
• در صورت دشواری در خوردن غذاهای جامد، از غذاهای نیمه‌جامد یا مایعات پرانرژی استفاده کنید.
• در مورد مصرف مکمل‌های غذایی با پزشک یا کارشناس تغذیه مشورت کنید.

تهوع و استفراغ

احساس تهوع پس از پرتودرمانی شایع است اما با رعایت برخی نکات می‌توان آن را کاهش داد.

• چند ساعت قبل از پرتودرمانی از خوردن غذاهای سنگین خودداری کنید.
• هنگام تهوع از خوردن غذا پرهیز کرده و چند ساعت بعد از آخرین استفراغ، مایعات مصرف کنید.
• از غذاهای چرب، خیلی شیرین یا شور دوری کنید.
• اگر غذاهای گرم باعث تهوع شد، غذاهای سرد را جایگزین کنید.
• در مواقع تهوع شدید استراحت کنید تا علائم کاهش یابد.

اسهال

برخی بیماران پس از پرتودرمانی دچار مشکلات گوارشی مانند اسهال می‌شوند.

• تا حد امکان از مایعاتی مانند آب سیب و چای کمرنگ استفاده کنید.
• از مصرف مواد تحریک‌کننده گوارش مانند قهوه، لوبیا، کلم و غذاهای ادویه‌دار پرهیز کنید.

مراقبت از پوست در ناحیه پرتودرمانی

پرتودرمانی باعث تغییراتی در پوست ناحیه تحت درمان می‌شود، بنابراین رعایت مراقبت‌های مناسب می‌تواند از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند. اگر دچار ضعف هستید با مشورت پزشک از وصل سرم و تزریقات در منزل شیراز کمک بگیرید. نحوه مراقبت از پوست در ناحیه پرتودرمانی شامل موارد زیر است:

• پوست ناحیه تحت درمان را روزانه بررسی کرده و در صورت مشاهده تغییرات غیرعادی با پزشک مشورت کنید.
• کرم، پودر یا مواد آرایشی روی محل درمان مگر با توصیه پزشک استفاده نکنید.
• لباس‌های نرم، راحت و نخی بپوشید تا از تحریک پوست جلوگیری شود.
• از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید بپرهیزید.
• از خاراندن، ماساژ دادن یا هرگونه تحریک پوستی در این ناحیه خودداری کنید.
• پوست تحت درمان را در معرض موادی مانند فلزات، الکل، پودر تالک، ضد تعریق و عطر قرار ندهید.
• از منابع گرمایی مانند پتوهای برقی، بطری آب داغ یا لامپ‌های گرم‌کننده در ناحیه درمان استفاده نکنید.
• از تماس مستقیم پوست تحت درمان با سرما مانند کیسه یخ پرهیز کنید.
• هنگام دوش گرفتن، ناحیه درمان را مستقیما زیر جریان آب قرار ندهید.

ریزش مو در پرتودرمانی

ریزش مو در اثر پرتودرمانی فقط در ناحیه‌ای که تحت تابش است رخ می‌دهد و سایر قسمت‌های بدن تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند. البته جای نگرانی نیست زیرا موها پس از پایان درمان مجدا رشد خواهند کرد.

• اگر ریزش مو باعث ناراحتی شما می‌شود از کلاه‌گیس استفاده کنید.
• پوشیدن کلاه یا روسری باعث احساس راحتی بیشتری می‌شود.

آیا اثرات پرتودرمانی در بدن باقی می مانند؟

اثرات پرتودرمانی بسته به نوع درمان، دوز پرتو و واکنش بدن فرد متفاوت است. برخی از عوارض جانبی مانند خستگی یا تغییرات پوستی موقتی هستند و پس از پایان درمان بهبود می‌یابند. بااین‌حال در برخی موارد اثرات بلندمدت مانند تغییر در بافت‌های اطراف ناحیه درمان یا کاهش عملکرد برخی اندام باقی بماند.

پزشک با برنامه‌ریزی دقیق سعی می‌کند عوارض پرتودرمانی را به حداقل برساند و بهبودی بدن را تسریع کند. انجام معاینات دوره‌ای پس از پرتودرمانی به ارزیابی وضعیت سلامت و کنترل هرگونه اثر ماندگار کمک می‌کند. پس از پرتودرمانی خارجی، تابش اشعه در بیماران باقی نمی‌ماند. بنابراین نیازی نیست که تماس با اطرافیان محدود شد و یا مراقبت خاصی اعمال شود.

آخرین سخن درباره عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان

پرتودرمانی روشی موثر در درمان سرطان و برخی بیماری‌های دیگر است. عوارض پرتو درمانی برای کودکان و عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان باردار با رعایت توصیه‌های پزشکی شیراز درمان و مراقبت‌های مناسب کاهش می‌یابد. در این مقاله به پرسش‌هایی مانند پرتودرمانی و عوارض جانبی آن چیست و پرتو درمانی چیست پاسخ دادیم و اثرات آن بر کودکان، افراد باردار و اطرافیان را بررسی کردیم. همچنین به این موضوع پرداختیم که آیا پرتو درمانی برای اطرافیان ضرر دارد و خطرناک است؟ آگاهی از این نکات به بیماران و اطرافیان کمک می‌کند تا با آمادگی بیشتری دوره درمان را پشت سر بگذارند.

پرسش‌های متداول در مورد عوارض پرتو درمانی برای کودکان

پرتودرمانی چگونه اعمال میشود؟

پرتودرمانی گاهی به صورت خارجی (وقتی دستگاه بیرون از بدن سلولهای توموری را هدف بگیرد) انجام میشود و گاهی به صورت داخلی وقتی منبع تشعشع درون بدن در نزدیکی سلول‌های توموری قرار بگیرد. از هر دو شکل آن در درمان بیماران استفاده میشود.

آیا اشعه پرتو درمانی برای اطرافیان ضرر دارد؟

اشعه پرتودرمانی خارجی پس از خروج از دستگاه در بدن بیمار باقی نمی‌ماند، بنابراین برای کودکان و زنان باردار خطری ایجاد نمی‌کند. اما در پرتودرمانی داخلی نیاز به رعایت برخی محدودیت‌های موقت در تماس نزدیک دارید.

آیا پرتودرمانی برای کودکان ایمن است؟

پرتودرمانی برای کودکان نیز استفاده می‌شود، اما نیاز به دقت و برنامه‌ریزی خاص دارد تا حداقل آسیب به بافت‌های سالم وارد شود. پزشک به دقت وضعیت کودک را ارزیابی کرده و بهترین گزینه درمانی را انتخاب می‌کند.

آیا می‌توان در زمان پرتودرمانی فعالیت‌های روزمره را انجام داد؟

بله، بیشتر بیماران می‌توانند فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهند. با این حال در طول درمان احساس خستگی بیشتری داشته باشید، بنابراین مهم است که به بدن خود استراحت کافی بدهید.